روش نمونه برداری از خاک برای تجزیه آزمایشگاهی


راهنمای نحوه نمونه برداری از خاک مزرعه برای تجزیه آزمایشگاهی ( آزمایشگاه حاصلخیزی و شیمی خاک )
مقدمه :
اطلاع از میزان مواد غذایی و حاصلخیزی خاک و همچنین شناسایی کمبودهای آن از عوامل مهم در کشاورزی نوین و پایدار است. ارزیابی و شناخت میزان باروری یک زمین زراعی ، انتخاب زراعت مناسب و مصرف متعادل کودهای شیمیایی و حیوانی سبب موفقیت در تولید بهینه محصولات زراعی می شود. در این راستا از آزمون خاک به منظور تعیین مقدار عناصر غذایی قابل استفاده گیاه در خاک استفاده می شود و بر اساس نتایج به دست آمده می توان توصیه کودی مناسب را اعمال نمود.در این صورت علاوه بر افزایش عملکرد محصول و کاهش آلودگی محیط زیست از هزینه های اضافی نیز کاسته خواهد شد. آزمون خاک یک روش سریع ، کم خرج و دقیق است و چنانچه نمونه برداری به درستی و مطابق با موارد بیان شده زیر انجام شود می توان توصیه کودی مناسب را در مورد مصرف بهینه عناصر غذایی ماکرو و میکرو ارایه کرد. آزمایش خاک شامل سه مرحله اصلی می باشد :
• جمع آوری نمونه
• تجزیه نمونه
• تفسیر نتایج
در بین این مراحل احتمال دارد نمونه گیری پر خطا ترین مرحله از آزمون خاک باشد. وسایل مورد نیاز برای نمونه برداری عبارتند از : سطل ، بیل یا اوگر ، کیسه پلاستیکی ، متر ، قلم ، پارچه یا گونی تمییز برای مخلوط نمودن خاک.
نکات مهم در رابطه با نمونه برداری از خاک :
1- نتایج آزمایشگاهی بستگی کامل به دقت و کیفیت نمونه برداری در مزرعه خواهد داشت.
2- بهترین زمان نمونه برداری از خاک مزرعه در مورد گیاهان زراعی قبل از کشت گیاه است.
3- نمونه خاکی که به آزمایشگاه ارسال می شود باید نمایانگر واقعی زمینی باشد که نمونه برداری از آن به عمل آمده و به همین جهت باید از قبل زمین از لحاظ بافت خاک ( ریزی و درشتی ذرات آن ) شیب ، پستی و بلندی ، رنگ ، تناوب و نوع محصول به قطعات یکنواخت تقسیم بندی شود، سپس با توجه به موارد بالا از هر قطعه به طور جداگانه نمونه برداری انجام گیرد.
4- از زمین های زراعی بالای ده هکتار بهتر است دو الی سه نمونه تهیه شود.
5- عمق نمونه برداری خاک بستگی به نوع محصول و عمق شخم دارد و به طور کلی برای محصولات صیفی و شتوی عمق نمونه برداری از صفر الی بیست و صفر الی سی سانتی متر سطح خاک است. به عبارت دیگر نمونه خاک باید از محل فعالیت ریشه گیاه تهیه شود. در مورد باغات میوه دو نمونه یکی از سطح خاک تا عمق سی سانتی متر و دیگری از عمق 30 تا 60 سانتی متر به طور جداگانه تهیه می شود.
6- قبل از اقدام به نمونه برداری اطمینان حاصل نمایید که سطح خاک به کودهای شیمیایی و حیوانی آغشته نباشد و خار و خاشاک و آشغال و بقایای گیاهی را از سطح نمونه برداری پاک کنید باید توجه داشت که کوچک ترین ذره کودی که در نمونه باشد نتیجه نمونه را به کامل برهم خواهد زد. از زمین هایی که از قبل کود پاشی شده باشند باید به طور جداگانه نمونه برداری کرد و مقدار و نوع کود مصرف شده نیز در کارت نمونه برداری یادداشت شود.
7- از خاک های خیلی مرطوب نباید نمونه برداری به عمل آورد مگر در شرایط استثنایی. نمونه برداری از زمین های خیلی خشک هم به واسطه سفت بودن زمین مشکل است. بهترین زمان برای نمونه گیری از خاک در پاییز و هنگام گاورو بودن زمین است.
8- توجه شود وسایل و ظروفی که برای تهیه نمونه به کار می روند باید به طور کامل تمییز باشند ، مانند بیل نمونه برداری و یا سطل نباید زنگ زده و یا آلوده به کودهای شیمیایی و حیوانی و یا به خاک مزرعه دیگر آغشته باشند. بعد از هر بار نمونه گیری وسایل را تا حد امکان پاک کرده و سپس اقدام به نمونه گیری بعدی شود. به این نکته باید توجه شود که تجزیه هایی که در آزمایشگاه بر روی نمونه خاک ارسالی انجام می شود در حد میلی گرم در کیلوگرم بوده و کوچک ترین خطا در نمونه برداری و آماده سازی نمونه ها و تجزیه آن ها به خطاهای بزرگی تبدیل خواهد شد.
9- برای تهیه نمونه ترکیبی خاک باید به صورت زیگزاگ در سطح مزرعه حرکت کرده و حداقل در 8 الی 10 نقطه زمین به فواصل تقریباً مساوی نمونه های یک کیلوگرمی تهیه شود.
10- دقت شود در حین نمونه برداری و یا بعد از آن چیزهایی مانند خاکستر سیگار و امثال آن به نمونه خاک اضافه نشود.
11- نمونه گیری باید از نقاط هموار مزرعه به عمل آید. نمونه های جمع آوری شده از پستی و بلندی و کانال ها به دلیل شسته شدن یا صعود املاح و یا رسوب مواد نمی تواند نشان دهنده ماهیت واقعی خاک از نظر EC ، PH و میزان عناصر غذایی آن باشد.
نحوه نمونه گیری از خاک :


برای نمونه گیری از خاک ابتدا با بیل گودالی به عمق 30 سانتی متر در خاک حفر کرده و سپس از کنار گودال از مقطع صفر تا 30 سانتی متر یک نمونه خاک به وزن تقریبی یک کیلوگرم برداشته شود. بهتر است برای دقت بیشتر مسیر برداشت نمونه ها از حاشیه زمین انتخاب نشود و حدود یک متر فاصله رعایت شود. پس از جمع آوری و ریختن نمونه های خاک در ظرف مخصوص آن ها را بر روی یک پارچه یا نایلون تمیز ریخته تا خشک شود. خشک نمودن خاک بعد از نمونه برداری از فعالیت میکروارگانیسم های تجزیه کننده مواد آلی خاک جلوگیری می کند در نتیجه می توان برآورد دقیق تری از میزان ازت خاک داشت. لازم به ذکر است برای خشک نمودن نمونه ها نباید از وسایل حرارتی مصنوعی استفاده کرد. بعد از خشک شدن ، نمونه های جمع آوری شده را به خوبی با هم مخلوط نمایید. چنانچه در بین نمونه ها کلوخه خاک وجود داشته باشد نباید آن ها را حذف کنیم بلکه کلوخه ها را خرد کرده و سپس از مخلوط به دست آمده یک نمونه به وزن تقریب 2 کیلوگرم جدا و آن را در داخل یک کیسه پلاستیکی تمییز قرار داده و پس از نوشتن مشخصات دقیق بر روی کارت شناسایی نمونه شامل ( نام زارع ، محل مزرعه ، نام روستا و شهرستان ، مساحت قطعه ، عمق نمونه برداری ، کشت قبلی ، نوع و میزان کودی که احتمالاً مصرف شده و تاریخ نمونه برداری ) را نیز داخل کیسه پلاستیکی حاوی نمونه خاک قرار داده و درب آن را بسته و هر چه سریع تر به آزمایشگاه خاکشناسی منتقل کرد.


. منابع : مجتبی حاتمی کارشناس ارشد سازمان جهاد کشاورزی کرمانشاه
- زیتون – مجله علمی تخصصی کشاورزی – شماره 179 – 1386 تیرماه


Camberato , J . 2003 . Soil sampling and crop tissue . Colorado State University-

Self , J . 2001 . Adaptive sampling and analysis program. U. S . Departement of energy office of environment management office of science and technology.
Soltanpour , P.N 2004 . Soil sampling. Colorado State University-


ضرورت محلول پاشی کلرور کلسیم و دستور العمل کاربرد آن


1- مقدمه ( اهمیت مساله )
کلسیم بیشترین ماده مورد نیاز در میوه است و شاید بتوان آن را مهم ترین عنصر معدنی دانست که در تعیین کیفیت میوه دخالت دارد. اهمیت این عنصر در مرحله پس از برداشت میوه ها، سبزیجات و گل های بریده از آنجا ناشی می شود که نقش مهمی در طول عمر و کیفیت ماندگاری این محصولات دارد. میوه هایی که دارای کلسیم بالایی هستند بهتر می توانند حمل و نقل شوند و در شرایط مساعد انبار ، مدت بیشتری باقی بمانند.
مهم ترین نقش کلسیم در میوه ها استحکام دیواره سلولی می باشد. مشاهدات میکروسکوپی نشان داده که بهم ریختگی سازمان سلولی در موقع رسیدن در میوه هایی که کلسیم بالایی دارند، دیرتر صورت می گیرد ولی در میوه هایی که کلسیم کمتری دارند این حالت زودتر اتفاق می افتد. همانطور که رطوبت خاک جذب کلسیم توسط ریشه ها را تحت تاثیر قرار می دهد، انتقال آن در آوند های چوبی به همراه جریان شیره خام نیز تحت تاثیر پدیده تعرق و تبخیر آب از اندام های هوایی است که برگ ها عمده ترین این سطوح می باشند. بنابراین تعریق تا حد زیادی میزان انتقال رو به بالای کلسیم را کنترل می نماید. هر شرایطی که میزان تعریق را کاهش دهد، جذب کلسیم را نیز محدودتر خواهد نمود.علاوه بر این ، حرکت نزولی کلسیم خیلی آهسته است زیرا که به طور کلی کلسیم فقط به میزان خیلی کمی در آوند آبکشی انتقال پیدا می کند. این موضوع نشان می دهد که کلسیم به کار رفته برای افزایش کلسیم میوه ، باید روی میوه مورد نظر محلول پاشی شود ف زیرا کلسیمی که روی برگ پاشیده می شود به میوه و یا قسمت دیگری از درخت چندان منتقل نمی شود. با وجود آهکی بودن خاکهای زراعی کشور ( فراوانی ترکیبات کربنات کلسیم ) ، به دلایل متعددی ، کمبود کلسیم در محصولات باغی مشاهده می شود. خشکی خاک ها و عدم وجود رطوبت کافی ، تابستان های گرم با درجه حرارت بالا و رطوبت پایین که سبب می شود تعرق به حداقل کاهش یابد ، در نتیجه جریان مواد و بخصوص کلسیم در آوندهای چوبی به حداقل می رسد. بعضی از محققین گفته اند هر گاه غلظت کلسیم به بیش از 8/0 تا یک درصد وزن خشک برگ برسد ، مقدار آن برای فعالیت های مرتبط با رشد کافی است . اما تحقیقات دیگر نشان داده کمبود کلسیم در درختان میوه حتی به هنگامی که در برگ ها غلظت کلسیم فراتر از 5/1 درصد نیز باشد، مشاهده می شود بنابراین گفته می شود که غلظت کلسیم برگ نشانه خوبی برای مشخص کردن مقادیر کلسیم میوه نیست . دلایل این را می توان در تبخیر و تعرق بیش از اندازه برگ در مقایسه با میوه و رقابت شدید در جذب کلسیم بین سرشاخه های در حال رشد و میوه ها بر روی درخت دانست . میوه سیب کلسیم کمتری در مقایسه با سایر اندام های سیب دارد. هر چه زمان برداشت میوه سیب نزدیک تر می شود ، غلظت کلسیم به تدریج کاهش و در زمان برداشت به حداقل می رسد. یکی از دلایل کاهش جریان شیره سلولی در آوند چوبی به داخل میوه می تواند شکسته شدن بافت های چوبی در اثر بزرگتر شدن مستمر میوه باشد و به همین دلیل غلظت کلسیم در اواخر زمان رشد میوه به شدت کاهش می یابد ، در حالی که در اندام های دیگر تغییرات کلسیم کم است.
2 – نقش کلسیم در جلوگیری از بیماری های فیزیولوژیکی
دلایل کافی موجود ، گواه این مساله است که کمبود کلسیم سبب ناهنجاری های مختلفی در گیاه می شود. ناهنجاری ها اغلب در میوه هایی ظاهر می شوند که از نظر غلظت های کلسیم پایین هستند . اگر چه غلظت های بالایی از کلسیم می تواند از تمام این ناهنجاری ها جلوگیری بنماید ، ولی این ناهنجاری ها صرفا به خاطر کمبود کلسیم ظاهر نمی شود . مهم ترین ناهنجاری ها مرتبط با کمبود کلسیم به صورت عارضه لکه تلخ و پوسیدگی گلگاه می باشد.
3 – نسبت مناسب بین عناصر غذایی در میوه سیب
3 – 1 – نسبت مناسب ازت به کلسیم (N/Ca ) در میوه سیب :
غلظت ازت در بافت سیب اثر فراوانی بر ناهنجاری های متابولیکی مرتبط با کلسیم دارد. این نسبت بر حسب درصد وزن خشک میوه بوده و در محدوده 10 تا 30 متغیر است . وقتی میزان این نسبت 10 باشد به طور مشخص تقریباً ناهنجاری متابولیکی پدید نمی آید. در مقابل وقتی نسبت ازت به کلسیم 30 شود ، بروز ناهنجاری حتی در غلظت مشابهی از کلسیم مشاهده می شود. بنابراین در بسیاری از مواقع برای جلوگیری از ناهنجاری مرتبط با کلسیم ، همزمان با افزایش غلظت کلسیم در میوه ، غلظت ازت نیز کنترل می شود. در آزمایشی که در مورد نقش ازت و کلسیم در سفتی میوه سیب در محیط سرد خانه در انگلستان به عمل آمد، چنین نتیجه گیری شد که برخلاف انتظار ، غلظت کلسیم در دیواره های سلولی در میوه های نرم نسبت به کربن ( Ca/C ) بیشتر از میوه های سفت بود ولی مقدار نسبی ازت در دیواره های سلولی سیب های سفت دو برابر سیب های نرم بود. زیادی ازت در دیواره سلولی را می توان به وزن ملکولی بالای ترکیبات پروتئین موجود در دیواره سلولی مربوط دانست. در آزمایشی با محلول پاشی اروه و نیترات کلسیم در اواخر فصل رشد ، سفتی میوه های سیب بهبود یافت. تغییرات خصوصیات فیزیکی بافت میوه به زیادی نسبت ازت به کربن ( N/C ) در وسط لاملا ( Lamella) و سلولها اولیه مربوط بود.
3 – 2 – نسبت مناسب پتاسیم به کلسیم ( K/Ca ) در میوه سیب :
غلظت مناسب کلسیم در میوه 12 میلی گرم در 100 گرم میوه تازه و نسبت متعادل پتاسیم ( K/Ca ) را 25 الی 30 اعلام نموده اند و اگر این نسبت از 30 بیشتر باشد ، شیوع بیماری های فیزیولوژیکی که عمدتاً ناشی از کمی کلسیم در میوه ها ست ، بیشتر خواهد بود به عقیده محققین یکی از عوامل عمده ظهور بیماری های فیزیولوژیکی ناشی از کمبود کلسیم ، مصرف نا متعادل کودها است . با محلول پاشی کلرو کلسیم ، غلظت کلسیم در میوه ها افزایش خواهد یافت. غلظت پتاسیم و منیزیم در پوست بیشتر از گوشت میوه است. نتایج تحقیقات نشان داده محلول پاشی کلرور کلسیم غلظت کلسیم در میوه را افزایش میدهد. بنابراین با افزایش تراکم کشت ( تا 6000 درخت در هر هکتار در باغداری نوین ) ، همراه با مصرف متعادل کودها و محلول پاشی کلرور کلسیم می توان کیفیت را همراه با کمیت ارتقا بخشید . تصور عمومی بر این است که با مصرف سولفات روی ، جذب کلسیم نیز افزایش یافته و در نتیجه میوه ها کمتر به بیماری های ناشی از کمبود کلسیم مبتلا خواهند شد.
4 – تأثیر کلسیم در افزایش عمر و بهبود کیفیت
همانطور که اشاره شد کمبود کلسیم بیش از دیگر عناصر معدنی ایجاد نابسامانی می نماید. محلول پاشی کلرور کلسیم می تواند به طور کامل سبب جلوگیری از ایجاد ناهنجاری هایی چون پوسیدگی نوک گوجه فرنگی شود. اما در ناهنجاری های دیگر مانند لکه تلخ عوامل دیگری که ذکر گردیدند. نیز موثرند. این فرضیه در ارتباط با نقش کلسیم به صورت فیزیولوژیکی مطرح است که این عنصر با فرو نشاندن شدت تنفس ( به خصوص محصولاتی که شدت تنفس آنها پس از برداشت تحت تأثیر سنتز اتیلن افزایش می یابد ) و دیگر فعالیت های متابولیکی در بافت های گیاهی ، از سرعت فرآیند پیری می کاهد.
کلسیم در ترکیبات پکتینی لایه میانی و غشای سلولی وجود دارد و ممکن است از بسیاری ناهنجاری ها فقط به وسیله تقویت اجزای سلول ، بدون کاهش عامل اصلی فرو ریختگی سلول جلوگیری نماید. همچنین محلول پاشی کلسیم در گلخانه ها مقاومت برخی گل های شاخه ای را به بیماری های قارچی که سبب پوسیدگی و افت کیفی آنها می شود ، افزایش می دهد. کلسیم با جلوگیری از فعالیت آنزیم های تخریب کننده ( پلی گالاکتوروناز ) باعث افزایش عمر پس از برداشت میوه ها و گل های بریده می شود همچنین به نظر می رسد که کلسیم وظیفه تنظیم تنفس را نیز به عهده دارد . تحقیقات نشان داده که تنفس کل با غلظت کلسیم میوه رابطه معکوس دارد، به طوری که در غلظت های بالای کلسیم در میوه سیب ، تنفس میوه نسبتاً ثابت بوده اما در غلظت های پایین تر تنفس افزایش چشمگیری داشت . ایرانشاهی ( 1377 ) در مطالعات خود بر روی گلایول اعلام کرد که محلول پاشی کلرو کلسیم در سطح یک درصد در مقایسه با تیماری های محلول پاشی نشده ، باعث افزایش معنی دار عمر پس از برداشت گل های گلایول شد . در مطالعه اثر کلسیم بر روی عمر پس از برداشت میخک ، مشاهده شد که نیترات کلسیم به تنهایی باعث افزایش عمر پس از برداشت میخک نگردیده. ولی وقتی نیترات کلسیم را با تیو سولفات نقره مخلوط کردند، مشاهده شد که عمر پس از برداشت تا دو برابر افزایش یافت . بنابراین برای افزایش عمر پس از برداشت گل های بریده همراه با مصرف کلسیم ، بهتر است یک ماده جلو گیری کننده از فساد سلولی مثل تیو سولفات نقره مصرف کرد.
در آزمایش که بر روی گل رز انجام گرفت ، شش سطح کلسیم به صورت محلول پاشی بکار برده شد . نتایج نشان داد که با افزایش غلظت محلول استفاده شده ، غلظت کلسیم در داخل گیاه بیشتر شد. همچنین به طور معنی داری تعداد گل و غنچه افزایش یافته و این مقدار به دو برابر رسید و کیفیت گل های تولیدی نیز با تیمارهای کلسیم بهبود یافت . کمبود کلسیم باعث بروز بیمارهای همچون سوختگی نوک کاهو و کلم ، سوختگی گلگاه در گوجه فرنگی و فلفل ، قهوه ای شدن درون کلم و دل سیاهی در کرفس می شود که همه موارد بالا جزو اندام های با تبخیر کم می باشند که کلسیم نمی تواند به راحتی از طریق آوند های چوبی به آنها برسد. لازم به ذکر است که خمش پذیری ساقه از فاکتورهای کیفی مهم در تولید گل و گیاهان زینتی می باشد، که در اثر مصرف کلسیم خمش پذیری کاهش می یابد. همچنین نتایج نشان داد که محلول پاشی کلسیم به طور معنی داری نسبت به شاهد باعث افزایش استحکام ساقه های گل میخک شد ( ایرانشاهی ، 1377 و مطلبی فرد و همکاران 1379 ).
5 – دستور العمل کاربردی کلرو کلسیم
زمان محلول پاشی کلرور کلسیم در باغ های میوه معمولاً حدود سه هفته بعد از ریزش گلبرگ ها شروع و به فاصله هر دو هفته یک بار تا زمان برداشت میوه ها حتی تا 10 بار نیز در میوه های سیب قرمز تکرار می شود. درصد خلوص کلرو کلسیم های صنعتی بین 77 تا 80 درصد می باشد میزان غلظت کلرو کلسیم در محلول پاشی ها بین 5/0 تا 1 درصد است . تحقیقات اخیر موسسه تحقیقات خاک و آب نشان داده که در شرایط گرم و خشک ، محلول پاشی با غلظت 5 در هزار ( 05/ درصد ) در باغ های سیب مناسب تر ین غلظت است.
کلرور کلسیم را می توان با اغلب سموم آفت کش مصرف نمود . اما معمولاً با یک ماده خیس کننده غیر یونیک ( Wetting ) که هم جذب سطحی را افزایش داده و هم امکان سوختگی را کاهش می دهد ، به کار برده می شود. از آنجایی که در بیشتر فرمولاسیون سموم نباتی ، مواد خیس کننده نیز همراه می باشند ، لذا در محلول پاشی ترکیبی سموم و کلرور کلسیم نیاز به استفاده از این ترکیبات نمی باشد. توصیه شده که از مصرف کلرو کلسیم به همراه سمومی مثل Captan و Guthion خودداری شود .
سوختگی برگ ها و میوه ها که به صورت یک ضایعه حاشیه ای بیشتر در روی برگ دیده می شود، در بیشتر حالات به واسطه عدم کالیبراسیون صحیح دستگاه محلول پاش یا سمپاش می باشد ، البته این مساله وقتی که غلظت های رفیق از کلرور کلسیم بکار رود جدی نخواهد بود. توصیه شده برای کاهش خطر سوختگی میوه ها و برگ ها در اثر محلول پاشی کلرور کلسیم آب مصرفی حداقل به میزان لازم برای هر هکتار باشد. برای تهیه محلول، کلرور کلسیم را ابتدا در مقدار کمی آب حل نموده و به هنگام پر نمودن مخزن سمپاش از آب این مخلوط را به مخزن اضافه می کنیم. همواره تا زمان پاشیدن برای ثابت ماندن یکنواختی محلول تهیه شده می باید آن را مرتب تکان داد تا یکنواختی آن حفظ شود. تحت شرایط مرطوب و سرد می بایست توجه داشت که سرعت خشک شدن آن بر روی سطح بر گ ها کاهش پیدا می کند که سبب افزایش جذب می شود و در شرایط گرم و خشک سبب افزایش ضریب سوختگی می شود. رعایت موارد ذیل برای انجام محلول پاشی موفقیت آمیز کلرور کلسیم ضروری است.
- انجام محلول پاشی در دماهای بالای 25 درجه سانتیگراد در مقابل نور شدید آفتاب موجب سوختگی برگ ها می شود.
- میزان PH کلرور کلسیم محلول درآب ممکن است به حدود 10 نیز برسد ، زیرا مقدار کمی ناخالصی اکسید کلسیم موجود درآن سبب تشکیل هیدروکسید کلسیم و در نهایت سبب افزایش قلیائیت محلول می شود. این PH بالا ممکن است خواص سموم به هنگام محلول پاشی توام کلرور کلسیم با سموم را نیز کاهش دهد. برای تعدیل PH بهتر است از ترکیبات اسیدی ترجیحاً سولفات روی استفاده شود.
- یکی دیگر از ترکیبات مرسوم برای کاهش PH، استفاده از سرکه است که شامل 5 درصد اسید است . برای هر کیلو گرم کلسیم ، حدود 40 گرم از ترکیب سرکه استفاده می شود تا PH محلول را به حدود 6برساند همچنین از ترکیباتی که خاصیت بافری دارند نیز برای کاهش PH استفاده می کنند.
6 – رابطه محلول پاشی کلرور کلسیم با زرد شدن برگ و خزان آن
اگر غلظت کلرو کلسیم محلول پاشی شده بیش از هفت در هزار در هکتار بوده، PH محلول کلرو کلسیم در حد خنثی تنظیم نشده باشد، ناخالصیهای آن با یک پارچه تنظیفی گرفته نشود، تعداد دفعات محلول پاشی در فاصله زمانی کم ، بیش از حد بوده باشد ، یا اینکه سمپاش کالیبره نبوده و یا توان پودر کردن محلول را نداشته باشد ، تحت چنین شرایطی نه تنها محلول پاشی با کلرور کلسیم نقشی در بهبود کیفی میوه ها نخواهد داشت ، بلکه سبب زردی سریع برگ ها شده و در نهایت برگ های درختان میوه دچار خزان زود رس خواهند شد. علت ریزش برگ ها را می توان چنین تشریح نمود که کلسیم جاذب الرطوبه بوده و در صورت محلول پاشی غیر صحیح ، در شرایط خشک و گرم ، ذرات کلسیم که جاذب الرطوبه می باشد در روی برگ ها تجمع یافته و با خشک تر شدن سطح برگ ها ، کلسیم رطوبت موجود در برگ ها را جذب نموده و برگ های درختان میوه با وجود آنکه آبیاری شده اند، چون آب خود را با سرعتی بیشتر از آنچه از طریق ریشه در اختیار آنها قرار گیرد ، از دست می دهند. تحت چنین شرایطی ، برگ های درختان زرد شده و خزان می کنند.
7 – دستور العمل محلول پاشی عناصر غذایی از جمله کلسیم
- غلظت محلول مورد استفاده بسیار مهم بوده و با مطابق استانداردهای توصیه شده کنترل شود. غلیظ بودن محلول علاوه بر گرفتگی نازلها ، موجب سوزش برگ ها می شود .باید دقت نمود که در مواقع خشکسالی از غلظت های کمتری از کود استفاده نمود.هر چه مقدار آب مصرفی کاهش یابد ، غلظت کود مصرفی نیز باید کاهش داده شود.
- زمان محلول پاشی نیز بسیار مهم است . بهتر است محلول پاشی در هوایی خنک در صبح زود و یا عصر انجام شود. برای جذب بهتر کود باید قبل و یا بعد از محلول پاشی مزرعه و یا باغ را آبیاری نمود تا حرکت آب در درون سیستم گیاهی و رطوبت نسبی محیط باغ و مزرعه افزایش یابد.
- انتخاب نوع سمپاش برای محلول پاشی اهمیت زیادی دارد. سمپاش انتخابی باید قدرت پودر کردن محلول را داشته باشد، تا بتواند کودها را به صورت قطرات بسیار ریز روی برگ ها و میوه بپاشد.
- برای انجام محلول پاشی باید ابتدا کودهای مورد نظر را در آب گرم کاملاً حل نموده ، سپس محلول زلال رویی را با تنظیف و صاف نمودن در درون تانکر سمپاش ریخته ، رسوبات باقیمانده را به صورت مصرف خاک در چالکود مصرف نمود. زیرا در غیر این صورت رسوبات به خصوص ذرات حل نشده ، موجب سوزش برگ ها خواهند شد.
- برای جذب بهتر مواد غذایی توسط برگ و میوه بهتر است از مویان سیتویت و یا مایع ظرفشویی با غلظت نیم در هزار استفاده شود. این مواد سبب می شوند تمام سطح برگ به طور یکنواخت خیس و مرطوب گردند.
- توجه به غلظت محلول مورد استفاده بسیار مهم است . اگر قرار است کود میکروی کامل با غلظت چهار در هزار محلول پاشی شود، باید در هر بار محلول پاشی ، در هر هکتار چهار کیلو گرم کود میکرو در هزار لیتر آب استفاده شود. زیرا بارها گزارش از سوختگی و ریزش برگ ها با استفاده از کودهای میکرو و حتی کلرور کلسیم رسیده است . در بررسی های به عمل آمده مشاهده گردید که اگر قرار است کلرور کلسیم را با غلظت پنج در هزار در هر بار محلول پاشی نماید ( تعداد درخت در هر هکتار 400 اصله و برای هر درخت 5/2 لیتر آب ) بعضاً این محلول تهیه شده در تانکر 1000 لیتری در سطح کمتر از نیم هکتار مصرف می شود. به طوری که ملاحظه می شود تحت چنین شرایطی غلظت محلول از 10 در هزار نیز تجاوز می نماید و این چنین بی احتیاطی ها موجب خسارت خواهد شد.
8 – پیشنهادها ( چه باید کرد ؟ )
- محلول پاشی کلرور کلسیم در مناطقی که علایم کمبود دیده می شود و یا کیفیت محصولات در اثر کمبود کلسیم مناسب نیست مثل سوختگی گلگاه در گوجه فرنگی و هندوانه و یا عارضه لکه تلخ در سیبها مصرف آن ضرورت دارد.
- محلول پاشی کلرور کلسیم در طول رشد در میوه هایی نظیر سیب ،گلابی ، زرد آلو و هلو ، از نرم شدگی سریع آنها جلوگیری می کند.
- محلول پاشی کلرور کلسیم استحکام ساقه های گل از جمله گلایول و گل میخک را افزایش می دهد و سبب کاهش خسارت بیماری های قارچی در گلخانه های گل رز می شود.
- تعداد دفعات محلول پاشی کلرور کلسیم تابعی است از درجه حرارت ، رطوبت نسبی ، نیاز رقم ، عملکرد و عمر درختان میوه و ... هر چه درختان جوان تر باشند نیاز کلسیمی آنها بالاتر خواهد بود.
- با محلول پاشی کلرور کلسیم طول عمر انباری میوه های تازه خوری نیز افزایش می یابد. چون در برنامه سوم توسعه قرار است صادرات محصولات میوه ای به خارج از کشور افزایش یابد، لذا به سهولت می توان طول مدت انبارداری میوه های تازه خوری نظیر گیلاس ، زردآلو ، گلابی ، هلو ، توت فرنگی و... را از طریق محلول پاشی کلرور کلسیم افزایش داده به خارج از کشور صادر نمود.در آزمایشی مشاهده شد از طریق محلول پاشی کلرور کلسیم ، کیفیت گیلاس ها تا 40 روز در دمای چهار درجه سانتیگراد حفظ و ماندگار شد.
- در صورت زیاده روی در مصرف آب آبیاری ، کودهای ازته ( نیتراته ) و پتاسیمی ، غلظت کلسیم و هیدروکربور ( مواد قندی ) کاهش می یابد بنابراین لازم است با مصرف متعادل کودهای ازته و پتاسیمی و مدیریت صحیح آب و مصرف کلرور کلسیم تا حدودی کیفیت انباری میوه ها را افزایش داد.
- به علت حرکت کند کلسیم در داخل گیاه و عدم رسیدن کلسیم کافی به اندام های با تعداد روزنه کم، نظیر میوه ها، توصیه می شود محلول پاشی با کلرو کلسیم همگانی شود.

- مجید بصیرت
- محمد سعید درودی
- محمد جعفر ملکوتی
نشریه فنی 174 وزارت جهاد کشاورزی ، سازمان تحقیقات ، آموزش و ترویج کشاورزی ، موسسه تحقیقات خاک و آب 1380


دهمین کنگره علوم خاک ایران برگزار می شود

دهمین کنگره علوم خاک ایران در راستای مدیریت پایدار خاک در کشاورزی و محیط زیست بوسیله قطب علمی و گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه تهران و انجمن علوم خاک ایران با پشتیبانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران و وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری از 4 الی 6 شهریور ماه 1386 در محل پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج و با اهداف ذیل برگزار می شود.
• آشنایی با آخرین دست آوردهای پژوهشی و نوآوریهای علمی داخل و خارج کشور در گرایش های مختلف علوم خاک
• تبادل اطلاعات علمی بین پژوهشگران و اعضای خانواده بزرگ علوم خاک و آشنا نمودن دانشجویان و پژوهشگران جوان با مسائل مهم خاک در کشور
• بررسی وضع موجود مسایل مربوط به خاک کشور ترسیم دورنما و تعیین اولویت های کاری در این زمینه
• ارائه راهکارهای علمی به برنامه ریزان ، سیاستگزاران و مجریان بخش کشاورزی ، منابع طبیعی و علوم خاک کشور در راستای مدیریت پایدار خاک در کشاورزی و محیط زیست
• تلاش در جهت همسویی آموزش و پژوهش در علوم خاک با نیازهای واقعی کشور و ترویج یافته های علمی در بخش اجرا


برای اطلاعات بیشتر به سایت انجمن علوم خاک ایران مراجع کنید............................... http://www.soiliran.org

( Biofertilizer ) کودهای بیولوژیک


تعریف کودهای زیستی
کودهای زیستی به مواد حاصل خیز کننده ای اطلاق می شود که حاوی تعداد کافی از یک یا چند گونه از ارگانیسمهای مفید خاکزی هستند که روی مواد نگهدارنده مناسبی عرضه می شوند. کودهای زیستی بصورت مایه تلقیح میکروبی و به عنوان یک ترکیب حامل سوش های میکروبی موثر و با راندمان بالا برای تامین یک یا چند عنصر غذایی مورد نیاز گیاه تعریف می شوند. کودهای بیولوژیک میکروارگانیسم هایی هستند که قادرند عناصر غذایی را از شکل بلا استفاده به شکل قابل استفاده تبدیل کنند و این تبدیل در یک پروسه بیولوژیکی انجام می گیرد. هزینه تولید کودهای بیولوژیک کم و در اکوسیستم آلودگی بوجود نمی آورد

عواملی که باعث کاهش جمعیت میکروارگانیسم های مورد نظر در خاکهای یک منطقه می شوند:
1- تنش های محیطی بلند مدت ( خشکی – حرارت زیاد و یخبندان – غرقاب ... )
2- استفاده بی رویه از سموم شیمیایی
3- عدم حضور گیاه میزبان مناسب به مدت طولانی

طبقه بندی کودهای زیستی ( بیولوژیک )

الف ) با توجه به نوع میکروارگانیسم ها کودهای بیولوژیک را می توان به صورت زیر طبقه بندی کرد:
1- کودهای بیولوژیک باکتریایی ( ریزوبیوم – ازتوباکتر – آزوسپریلیوم - ... )
2- کودهای بیولوژیک قارچی ( میکوریزا )
3- کودهای بیولوژیک جلبکی ( جلبکهای سبز – آبی و آزولا )
4- کودهای بیولوژیک اکتینومیست ها ( فرانکیا )

ب ) با توجه به اعمالی که میکروارگانیسم ها انجام می دهند کودهای زیستی به شرح ذیل تقسیم بندی می شوند:
1- تثبیت کننده های ازت مولکولی
2- قارچهای میکوریزا
3- میکروارگانیسم های حل کننده فسفات های نامحلول
4- باکتری های ریزوسفر محرک رشد
5- میکروارگانیسم های تبدیل کننده مواد آلی زاید به کمپوست
6- کرم های خاکی تولید کننده ورمی کمپوست

تثبیت کننده های ازت مولکولی :
با سابقه ترین و در حال حاضر رایج ترین انواع کودهای زیستی مربوط به تثبیت کننده های ازت است که در سطح جهانی مجموع مقدار ازتی که از این طریق به خاک اضافه می شود حدود 175 میلیون تن در سال بر آورد شده است. در چند دهه اخیر با توجه به افزایش جمعیت و تقاضای روز افزون برای مواد غذایی از کودهای شیمیایی به عنوان ابزاری برای نیل به حداکثر تولید در واحد سطح استفاده بی رویه شده که از جمله زیان ها و پیامدهای آن علاوه بر اتلاف سرمایه و خسارت مالی . شامل آلودگی منابع آبی و خاک. به هم خوردن تعادل عناصر غذایی خاک . کاهش بازده محصولات کشاورزی در اثر کمبود یا سمی بودن عناصر. تجمع مواد آلاینده ( نظیر نیترات ) در اندام های مصرفی محصولات زراعی و بطور کلی به خطر افتادن حیات و سلامتی انسانها و سایر موجودات زنده بوده است. امروزه رایج ترین کودهای میکروبی عرضه شده در سطح وسیع تجارتی مربوط به باکتری های تثبیت کننده ازت و مهمترین آنها مورد توجه برای استفاده های علمی شامل ریزوبیوم ها در همزیستی با لگومینوزها. فرانکیا با انواعی از گیاهان چوبی غیر لگومینوز. آزوسپریلیوم برای غلات و سیانو باکترها به حالت آزاد و یا همزیست با آزولا برای شالیزارهاست.

قارچهای میکوریزا
واژه میکوریزا اولین بار از سوی فرانک در سال 1885 ارائه شد. میکوریزا از دو کلمه ( Myco ) به معنی قارچ و ( Rhiza ) به معنی ریشه تشکیل شده است. میکوریزا نشان دهنده مشارکت در همزیستی بین قارچ و ریشه گیاه میزبان می باشد . در این سیستم قارچ پوشش گسترده ای از رشته های نخ مانند به هم تابیده به نام میسیلیوم را در اطراف ریشه گیاه میزبان تشکیل می دهد در این همزیستی قارچ قند، اسید های آمینه ، ویتامین ها و برخی مواد آلی دیگر را از میزبان دریافت و در مقابل معدنی و بیشتر از سایر مواد فسفات را خاک جذب و در اختیار گیاه قرار می دهد. اکثر گیاهان قادر به تشکیل سیستم میکوریزایی هستند بطور کلی 83 درصد از دولپه ای ها و 79 درصد از تک لپه ایها قادر به تشکیل سیستم میکوریزایی هستند. تعداد محدودی از گیاهان زراعی قادر به تشکیل سیستم میکوریزایی نیستند و بیشتر این گیاهان از خانواده های ( Cruciferae ) نظیر جنس های (Sinpsis ، Brassica) و خانواده Chenopodiaceae جنس Beta و خانواده Polygonaceae جنس Fagopyrum میباشند.

جنبه های زیست شناختی میکوریزا: میکوریزا بر اساس وضعیت قرار گرفتن میسیلیوم های آنها روی ریشه گیاهان میزبان به دو گروه کلی تقسیم می شوند.
الف ) میکوریزای بیرونی ( Eetomycorrhizae ) این نوع میکوریزاها بیشتر در اکوسیستم های جنگلی که دارای مخلوطی از درختان پهن برگ و سوزنی برگ هستند مشاهده می شود . در این نوع همزیستی قارچ تولید میسیلیوم انبوه و متراکمی روی سطح ریشه می کند ولی با این نوع قارچ آلوده شده اند با پوشش متراکمی از ریسه قارچها پوشیده شده اند و مستقیم با خاک تماس ندارند.این نوع میکوریزا از راه افزایش سطح جذب ریشه باعث افزایش تحمل به خشکی گیاه میزبان به خصوص در مناطق خشک می شوند.

ب ) میکوریزای درونی ( Endomycorrhizae)

در این نوع میکوریزا آثار قارچی روی ریشه میزبان قابل مشاهده نیست و از نظر ظاهری فرقی بین ریسه های آلوده و غیر آلوده ندارد. هیف این قارچها از راه تارهای کشنده یا از راه سلول های اپیدرمی ریشه وارد سلول میزبان می شوند. هیف پس از ورود به سلول میزبان تولید شبکه ای می کند که این شبکه از رشته های نازک دو شاخه ای بنام آربا سکول تشکیل شده که دارای ساختاری شبیه اندام های مکنده می باشد تبادل متابولیت ها بین قارچ و سیتوپلاسم میزبان از طریق همین مناطق آرباسکول ها انجام می گیرد.آرباسکول معمولا 20 الی 40 درصد حجم سلول را در بر می گیرند پس از مدتی از بین رفته و هضم می شوند. انشعابات میسیلیوم های درونی ساختمان های کیسه مانندی با دیواره ضخیم ایجاد می کنند که به آنها وزیکول می گویند. وزیکول اندام های ذخیره ای مواد غذایی و همچنین شکل پایدار قارچ هستند وجود ساختمان های وزیکول و آرباسکول در این نوع میکوریزاها سبب شده است که آنها را قارچهای وزیکولار آربا سکولار بنامند.

مراحل تشکیل سیستم میکوریزایی
پس از آن که کلامیدوسپور در محیط مناسبی قرار گرفت جوانه زده و تشکیل میسیلیوم اولیه را می دهد اسپور قارچهای همزیست با ریشه گیاهان همگامی جوانه می زنند که ریشه های گیاهان میزبان تشکیل شده باشند ترشح مواد از سطح ریشه گیاه میزبان می تواند جوانه زنی اسپور را تحریک کند و سبب رشد جهت دار میسیلیوم به سمت ریشه گیاهان میزبان شود. این مواد همچنین در سرعت رشد هیف، منشعب شدن آن و تشکیل کلاف میسیلیومی تاثیر دارند. ترشحات ریشه اش بسته به نوع گیاهان ممکن است مواد فرار ، مواد قابل حل در آب و یا مواد متصل به سطح ریشه باشند. هنگامی که لوله هیف کنار ریشه گیاه میزبان قرار می گیرد تحریک می شود و به سطح ریشه گیاه میزبان می چسبد و در مرحله پایانی هیف در سطح ریشه گیاه میزبان نفوذ می کنند و وارد سلولهای ریشه می شوند.

میکوریزا و اثرات اغذیه ای آن در گیاه میزبان

تحقیقات متعدد نشان می دهد که فسفر ، ازت، پتاسیم ، روی ، مس ، گوگرد، کلسیم و آهن توسط سیستم میکوریزا جذب می شوند و به گیاه منتقل می شوند . بطور کلی مکانیسم جذب از طریق افزایش حجم خاک قابل دسترس توسط ریسه های قارچ است. در بین عناصر غذایی بیشترین نقش مایکوریزا در جذب فسفر است. نقش میکوریزا در تغذیه ازته گیاه به دلیل دارا بودن ضریب پخش زیاد آن ناچیز است. افزایش جذب ازت بوسیله سیستم های میکوریزایی بخصوص در میکوریزاهای بیرونی همزیست با گیاهان جنگلی مشاهده شده است. هنگامی که فسفر خاک در سطح پایینی باشد سیستم میکوریزا جذب فسفر و در نتیجه رشد گیاه را به نحوه چشمگیری افزایش می دهد . هیف ها قادر هستند که فسفات را از 15 سانتی متر سطح ریشه تا چند متری عمق خاک زیر ریشه دریافت کنند. همچنین هیف ها در منافذی از خاک نفوذ می کنند که امکان نفوذ تارهای کشنده ریشه وجود ندارد ( قطر تارهای کشنده حداقل 20 میکرومتر است در حالیکه هیف ها حداکثر 2-1 میکرو متر می باشند ) بعلاوه هیف ها از راه افزایش سطح تماس یا از راه افزایش طول موثر ریشه جذب عناصر غذایی را به شدت افزایش می دهند. طبق اظهارات آلن و همکاران ( 1992) هر یک سانتیمتر مکعب خاک دارای 2 الی 4 سانتیمتر ریشه ، 1 تا 2 متر تارهای کشنده و بیش از 50 متر هیف می باشد. قسمت اعظم فسفر موجود در خاک غیر محلول و غیر قابل استفاده مستقیم گیاه است. مطالعات متعدد نشان داده است که میکوریزاها می توانند آنزیم فسفاتاز سنتز کنند و از این راه امکان دسترسی به فسفر را افزایش دهند. برخی از انواع میکوریزاها اسیدهای کلات کننده تولید می کنند و از این راه حلالیت فسفر را برای جذب افزایش می دهند.

نقش میکوریزا در بهبود جذب آب
شواهد بسیار زیادی وجود دارد که نشانگر این است که میکوریزا می توانند سبب تغییراتی در روابط آبی گیاه و بهبود مقاومت به خشکی و یا تحمل در گیاه میزبان شود. بسیاری از محققین این خصوصیت را یک واکنش ثانویه در نتیجه بهبود جذب عناصر غذایی می دانند . افزایش هدایت هیدرولیکی آب در درون گیاهان میکوریزایی به شرح ذیل می باشد.
1- افزایش مجموع سطح ریشه به دلیل ایجاد پوشش وسیع میسیلیومی در منطقه ریشه و تارهای کشنده
2- نفوذ هیف به درون کورتکس ریشه و از آنجا به منطقه آندودرم یک مسیر کم مقاومی را در عرض ریشه برای حرکت آب فراهم می آورد و آب با مقاومت کمتری در عرض ریشه تا رسیدن به آوند چوبی روبرو می شود.
3- هیف از راه افزایش جذب عناصر غذایی مقاومت به انتقال آب را در درون ریشه کاهش می دهد.
4- میکوریزا رشد ریشه را افزایش داده و به دنبال آن یک سیستم گسترده از ریشه را برای جذب آب فراهم می نماید.
در مطالعات دیگری مشخص شد که جذب Co2 در حضور نور در گیاهان میکوریزایی بیشتر است لذا فتوسنتز بالاتری دارند. افزایش جذب Co2 در گیاهان میکوریزایی مربوط به کاهش مقاومت فاز مایع سلول های مزوفیلی برای عبور Co2 می باشد. هرایدولیتون ( 1988 ) روابط آبی گیاه را در سطوح مختلف غلظت فسفر مورد بررسی قرار دادند در این مطالعه مشخص شد که با افزایش میزان فسفر خاک تاثیر مفید میکوریزا کاهش می یابد و حداکثر تاثیر میکوریزا در سطوح پایین فسفر ظاهر می شود. میلر ( 2000 ) گزارش نموده است که در گیاهان میکوریزایی به دلیل افزایش فتوسنتز و تولید بیشتر مواد فتوسنتزی به ازای واحد آب مصرفی کارایی مصرف آب افزایش می یابد. قاضی و کاراکی ( 1988) بیان داشتند که گیاهان میکوریزایی به ازای تولید هر واحد ماده خشک آب کمتری مصرف می کنند. بنابراین ( WUE ) بالاتری دارند و WUE در گیاهان میکوریزایی در شرایط تنش خشکی محسوس تر است.
میکوریزا و اختصاص مواد فتوسنتزی
شواهد بسیار زیادی وجود دارد که گیاهان می توانند سرعت فتوسنتز خود را افزایش دهند تا نیازهای همزیست خود را تامین نمایند این عمل از طریق افزایش سطح برگ و افزایش مقدار تثبیت Co2 به ازای واحد وزن برگ انجام می گیرد. گیاهان میکوریزایی در دوره های خشکی بهتر از گیاهان غیر میکوریزایی Co2 را جذب می نمایند. آلن و همکاران بیان داشتند ( 1986 ) که با وجود انتقال بیشتر مواد فتوسنتزی به ریشه ها در گیاهان میکوریزایی این انتقال تاثیری بر وزن خشک نمی گذارد این محققین تایید کردند که بخشی از فتوسنتز اضافی در گیاهان میکوریزایی به وسیله خود میکوریزا مصرف می شود.
میکوریزا و واکنش های مرفوفیزیولوژیکی
گاهی اوقات سیستم های میکوریزایی تغییرات مرفولوژی را در گیاه ایجاد می نمایند که سرانجام آن بهبود بقاء و رشد مناسب تر گیاه می باشد. کریشنا و همکاران و ( 1981 ) بیان داشتند که میکوریزا پیچش و زایه برگها را تغییر می دهد و گیاه این واکنش را در جهت تنظیم و محدودیت جذب تشعشع و برقراری تعادل انرژی در برگ انجام می دهد. در این شرایط گیاهان غیر میکوریزایی از زیادی جذب تشعشع و گرما بشدت آسیب دیده و کاهش رشد نشان دادند. آلن و همکاران ( 1982 ) گزارش کردند که تغییرات هورمونی در گیاه با آلودگی میکوریزایی در ارتباط است و تغییرات مرفولوژیک برگ را در نتیجه واکنش به تغییرات هورمونهای گیاهی گزارش کردند. همچنین این دانشمندان در سال 1980 افزایش غلظت سیتوکنین را در برگ ها و ریشه کراس ها که همزیستی میکوریزایی داشتند گزارش کردند. در ضمن در سال 1986 نشان دادند که در شرایط تنش خشکی میکوریزا فنولوژی گل را به تاخیر می اندازد.دز ضمن دانشمندان دیگری افزایش میزان کلروفیل را در گیاهان میکوریزایی گزارش کرده اند.
میکروارگانیسم های حل کننده فسفاتهای نامحلول
میکرو ارگانیسم های حل کننده فسفات بصورت ساپروفیت در منطقه ریشه ( ریزوسفر) فعالیت نموده و با مصرف ترشحات ریشه ترکیبات نامحلول فسفات ( مانند تری کلسیم فسفات ) را بصورت محلول قابل جذب گیاه در می آورند . این میکروارگانیسم ها با تولید و ترشح اسید های عالی اعم از مالیک ، سوکسینیک ، پیروپیونیک ، لاکتیک ، سیتریک ، کتوگلونیک ، در حلالیت فسفاتهای معدنی و کم محلول موثر می باشند و بعلاوه بسیاری از آنها با تولید آنزیم فسفاتاز آزاد شدن فسفر از ترکیبات آلی فسفر دار را موجب می شوند.
در روسیه کود بیولوژیکی تجاری تحت عنوان فسفر باکتریل برای اولین بار با مخلوط کردن گونه Bacillus Megateriam واریته Phosphaticum تهیه شد که به دلیل تاثیر آن در افزایش عملکرد به میزان 5 تا 10 درصد در مقایسه با گیاه شاهد بطور گستردهای در این کشور و کشورهای اروپای شرقی مورد استفاده قرار گرفت . در دهه های اخیر قارچها نیز مورد توجه قرار گرفته اند و کودهای میکروبی مانند میکروفوس با مخلوطی از میکروارگانیسم های حل کننده فسفات تهیه می شود. باکتری های مورد استفاده از دوجنس باسیلوس ( Bacillus ) و پسودوموناس ( Pseudomonas ) آسپرژیلوس ( Aspergilleus ) انتخاب شده اند. در هند برای استفاده از منابع فسفاتی موجود در کشور ( سنگ فسفات ) این میکروارگانیسم ها مورد توجه قرار گرفته اند. نتایج بررسی ها حاکی از وجود رابطه سینرژیستی بین این میکروارگانیسم ها و قارچهای میکوریزی است بطوریکه تلقیح همزمان آنها به گیاه افزایش جذب فسفر و رشد بهتر گیاه را در پی داشته است. در استرالیا از باکتریهای تیوباسیلوس برای تولید کودی بنام بیوسوپر استفاده می شود. تلقیح گونه های فعال این باکتری به مخلوط سنگ فسفات و گوگرد با انجام اکسیداسیون گوگرد و تولید اسید سولفوریک موجب آزاد شدن فسفر از سنگ فسفات می شود. در ایران نیز پس از طی مراحل متعدد 22 سویه باکتری حل کننده فسفات از خاکهای بومی ایران جدا سازی شد و از این تعداد در نهایت دو سویه برتر برای فرمولاسیون کود زیستی تحت عنوان فسفاته بارو – 2 انتخاب گردید . کود زیستی بارور – 2 که حاوی دو نوع باکتری می باشد با تولید اسیدها آلی باعث رها سازی فسفات از ترکیبات معدنی و با تولید و ترشح آنزیم فسفاتاز باعث رها سازی فسفات از ترکیبات آلی می شود . هم اکنون محصول در بسته های 100 گرمی پودر جامد مرطوب ، استریل و قابل نگهداری در دمای اتاق به مدت حداقل شش ماه عرضه می شود. هر بسته برای مصرف در یک هکتار به همراه حداکثر 50 درصد کود شیمیایی فسفاته مصرفی توصیه شده برای هر مزرعه بکار می رود.


روش مصرف کود فسفاته بارور – 2 : بذرهای مورد نیاز برای یک هکتار را با مقدار کمی آب مرطوب شده و با محتوای یک بسته 100 گرمی کود بارور – 2 به خوبی مخلوط می شود سپس بذرها در سایه به حد کافی خشک می شوند. بذر پس از تلقیح بایستی سریعا کشت و آبیاری شود. در ضمن کود فسفاته بارور – 2 را می توان با آب آبیاری نیز به مزرعه داد.

باکتری های ریزوسفری افزاینده رشد گیاه :
باکتریهای ریزوسفری مواد سیدروفور بعنوان ریزوباکتری های افزاینده رشد گیاه توصیف می شوند.این گروه از حاصلخیز کننده ها با تولید ترکیبات آلی خاص که قادر به تشکیل کلات با آهن فریک هستند و می توانند در تامین آهن مورد نیاز موثر باشند. سیدروفورهای میکروبی مولکولهای آلی نسبتاً درشتی هستند که میل ترکیبی شدیدی برای پیوند شدن با +3Fe دارند و نوعی کلات آهن قابل جذب فراهم میکنند. این باکتریها بیشتر از جنس پسودوموناس بوده اما لیت انواع دیگر آنها در حال گسترش است. ثابت شده است که تولید و ترشح سیدروفورهایی مانند ریزوباکتین می تواند در شرایط کمبود آهن محیط در قابلیت جذب آن برای لگومینوزها موثر باشد. همچنین مشخص شده است که باکتری ریزوبیوم تریفولی در گره های ریشه شبدر علاوه بر تثبیت ازت خاک توانایی تولید سیدروفور داشته و تلقیح آنها به گیاه میزبان می تواند بطور چشمگیری در قابلیت جذب آهن خاک موثر باشد. گروه دیگر باکتریهای ریزوسفری به عنوان عامل بیو کنترل مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال برخی از سویه های ریزوبیوم می توانند با تولید متابولیت های سمی ( ریزوبیوتوکسین ) از ایجاد بیماری ریشه توسط قارچهای مانند فیتوفتورا و ریزوکتونیا جلوگیری کرده و در حفظ سلامتی گیاه موثر واقع شوند.
سایر نقش های مفید باکتریهای ریزوسفری
1- تولید هورمون های رشد گیاه که نتیجه آن بهبود جذب آب و عناصر غذایی توسط گیاه است.
2- تاثیر روی بهبود جوانه زنی و ظهور گیاهک : این تاثیر روی دانه گیاهانی مانند سویا و کلزا پی از تلقیح با پسودوموناس در کانادا گزارش شده است.
3- تاثیر سینرژیستی با ریزوبیوم ها : مشاهده شده است که بذر لگومهای مختلف هنگامی که ضمن تلقیح با ریزوبیوم با باکتری های ریزوسفری تلقیح گردد موجب افزایش تعداد غده های ریشه و وزن آنها ،همین طور افزایش تثبیت ازت و بالا رفتن تولید محصول گیاهان لگومینوز شده است.
4- تولید بذر ترکیبهای آنتی بیوتیک مانند باکتریوسین ها برای حذف عوامل بیماریزا و نیز تحریک ژنهای دفاع گیاه برای فعال شدن مکانیسم های انواع طبیعی.

میکروارگانیسم های تبدیل کننده مواد آلی زاید به کمپوست
میکروارگانیسم ها شامل انواعی از قارچها و باکتری هاست که برای تبدیل سریعتر بازمانده های آلی و تولید کمپوست مورد استفاده قرار می گیرند. کمپوست یک کود آلی و حاصل از مجموع تغییر و تبدیلهایی است که روی انواع بازمانده های گیاهی و جانوری در نتیجه توالی فعالیت گروههای مختلف میکروارگانیسم ها بوجود می آید به این ترتیب فرآورده این فرآیند میکروبی می تواند یک کود بیولوژیکی ( زیستی ) محسوب شود. تولید کود آلی کمپوست بطریقه بیوتکنولوژیکی و از کلیه منابع آلی از جمله زباله های خانگی ، ضایعات کشاورزی ( باگاس نیشکر ، ضایعات پسته، چای و کاه و کلش غلات ، سبوس برنج و ... ) و بازیافت فاضلاب های شهری و خانگی صورت می گیرد. در تولید آلی از اکتیواتورها یا تخمیر کننده های آلی استفاده می شود که شامل قارچهای جنس تریکودرها به عنوان عنصر تلقیح بر روی کمپوست و کود برگی است. گاهی از قارچها هومیکولا و آسپریلوس نیز به عنوان اکتیواتور استفاده می شود. این قارچها می توانند براحتی و به طور وسیع عمل تخمیر و تجزیه سلولز ، همی سلولز و لیگنین را انجام داده و تولید کمپوست بسیار مفید باشند. باکتریهایی مانند سلولرموناس وسیتوناگا نیز در تهیه کمپوست موثر هستند. شیرابه زباله نیز تولید می شود که برای تقویت خاک و افزایش عملکرد گیاهان بطور معنی داری موثری است. تهیه کمپوست از ضایعات کشاورزی نیز حائز اهمیت است به عنوان مثال اگر مقدار کلش برنج بطور متوسط حدود 5 تن در هکتار باشد با کمپوست کردن آن حدود 30 کیلوگرم ازت ، 5 کیلوگرم فسفر خالص ، 5 کیلوگرم گوگرد ، 75 کیلوگرم پتاسیم خالص و 250 کیلوگرم سیلیس در هکتار به خاک بر می گردد.
کرمهای خاکی تولید کننده ورمی کمپوست
ورمی کمپوست بطوریکه پیشوند این اصطلاح اشاره می دارد نوعی کمپوست تولید شده به کمک کرمهای خاکی است که در نتایج تغییر و تبدیل و هضم نسبی بازمانده های آلی در ضمن عبور از دستگاه گوارش این جانوران بوجود می آید. تولید ورمی کمپوست فن آوری استفاده از انواع خاصی از کرمهای خاکی است که بدلیل توان رشد و تکثیر بسیار سریع و توانایی قابل توجه برای مصرف انواع مواد آلی زائد، این قبیل مواد غالباً مزاحم را به یک کود آلی با کیفیت بالا تبدیل می کنند عبور آرام مداوم و مکرر از مسیر دستگاه گوارش کرم خاکی همراه با اعمال خرد کردن ، سائیدن، بهم زدن و مخلوط کردن که در بخش های مختلف این مسیر انجام می شود آغشته کردن این مواد به انواع ترشحات سیستم گوارشی مانند ذرات کربنات کلسیم ، آنزیم ها ، مواد مخاطی ، متابولیت های مختلف میکروارگانیسم ها دستگاه گوارش و بالاخره ایجاد شرایط مناسب برای سنتز اسیدهای هومیک در مجموع مخلوطی را تولید می کند که خصوصیاتی کاملا متفاوت با مواد فرو برده شده پیدا کرده است. فراورده ای که ورمی کمپوست خوانده می شود و از لحاظ کیفی ماده ای آلی با PH تنظیم شده سرشار از مواد هومیک و عناصر غذایی به فرم قابل جذب برای گیاه دارای انواع ویتامین ها ، هورمون های محرک رشد گیاه و آنزیم های مختلف است. از لحاظ ظاهری به صورت دانه ای شکل با رنگ تیره ، بدون بوی نامطبوع و دارای قابلیت عرضه تجارتی است.وجود 100 عدد کرم خاکی در متر مربع قادر به عبور دادن حدود 250 تن خاک در سطح یک هکتار در سال و حفر 4 تا 5 هزار کیلومتر راه و کانال در هکتار در سال است. در ضمن تولید کمپوست کرمها هم به مقدار بسیار زیاد تکثیر می شوند که پس از جدا کردن کود از این کرمها به عنوان یک ماده غذایی سرشار از پروتئین ( 54 تا 72 درصد پروتئین بر حسب وزن خشک بدن ) و حاوی اسیدهای چرب غیر اشباع ( 5/2 الی 3 درصد وزن خشک بدن ) املاح مفید مانند ید در صنایع مرغداری ، پروش ماهی و یا مخلوط کردن در جیره غذایی دام استفاده می شود.
مهمترین گونه مورد استفاده برای تولید ورمی کمپوست ایسنیا فتیدا است که به دلیل سرعت رشد و تکثیر و توانایی کافی برای مصرف انواع مواد آلی زاید بیش از سایر انواع ، مورد استفاده قرار می گیرد علاوه بر آن از یک گونه اودریلوس که منشاء آن آفریقاست نیز استفاده می شود، تولید ورمی کمپوست بیشتر با استفاده از گونه های محلی از جنس های متافیر و آمینس انجام گرفته است از ورمی کمپوست فعلا بیشتر در سبزیکاریها ، خزانه و نهالستانها و به عنوان کود گلدانی برای پروش گیاهان زینتی استفاده می شود . در هند برای تولید قارچ خوراکی نیز توصیه شده است.
نتیجه گیری
حفظ محیط زیست و نگهداری آز خاک و آب این سرزمین و تولید محصولات کشاورزی سالم در حال حاضر از وظایف مهندسین کشاورزی و متخصصین این امر می باشد و مدیریت کودی خاک بوسیله کودهای زیستی یک امر مهم در کشاورزی پایدار محسوب می شود. با توجه به نقش ارزنده کودهای زیستی ( بیولوژیک ) در بهبود خصوصیات فیکوشیمیایی و حاصلخیزی خاک ضرورت دارد. در راستای کشاورزی پایدار نسبت به تامین سطح معقول این مواد در خاک جهت دستیابی به عملکرد بالقوه اقدام شود و امید آن می رود که با ساخت چنین کودهایی در سطح مملکت که از سال 1374 شروع شده است بتوانیم در آینده به یکی از کشورهای تولید کننده و مصرف کننده بزرگ کودهای بیولوژیک برای رسیدن به خود کفایی نایل شویم.


- شهرام ایرانی پور ، کارشناس ارشد زراعت و اصلاح نباتات جهاد کشاورزی
- رحیم اکبری ، کارشناس ارشد زراعت و اصلاح نباتات جهاد کشاورزی
- محمد صالحی ، کارشناس ارشد زراعت و اصلاح نباتات جهاد کشاورزی
منبع : فصلنامه نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی – سال چهارم – شماره چهاردهم – زمستان 1385

سوالات فرسایش خاک سال 1386


1 ) برای مشاهده سوال شماره 1 روی لینک زیر کلیک کنید!!
.
.
جواب :
.
2 ) برای مشاهده سوال شماره 2 روی لینک زیر کلیک کنید!!
http://elistiyen.googlepages.com/86-2.jpg
.
.
جواب:
.
3 ) کدام یک از گزینه های ذیل در حال حاضر بیشترین تأثیر را در کاهش فرسایش و رسوب در کشور دارد؟
الف ) جلوگیری از بوته کنی از مراتع
ب ) جلوگیری از جنگل تراشی
ج ) تبدیل اراضی دیم کم بازده به علوفه های چند ساله
د ) میزان مواد معلق و کف بستر بستگی به جنس سازند حوزه آبخیز دارد.
.
.

جواب : گزینه
.
4 ) کدام گزینه صحیح است؟
الف ) مواد معلق همیشه از مواد کف بستر بیشتر است.
ب ) مواد معلق همیشه کمتر از مواد کف بستر است.
ج ) مواد کف بستر و مواد معلق ارتباطی با هم ندارند.
د ) میزان مواد معلق و کف بستر بستگی به جنس سازند حوزه آبخیز دارد.
.
.

جواب : گزینه
.
5 ) در سال های اخیر شاهد وقوع پدیده زیاد رانش زمین در شمال کشور بوده ایم عامل اصلی رانش زمین کدام است؟
الف ) جاده سازی
ب ) بهره برداری از معادن
ج ) فرسایش کناری
د ) جنگل تراشی و از بین بردن پوشش گیاهی
.
.
جواب : گزینه
.
6 ) برای مشاهده سوال شماره 6 روی لینک زیر کلیک کنید!!
http://elistiyen.googlepages.com/86-6.jpg
.
.
جواب :گزینه
.
7 ) فرمول جهانی محاسبه فرسایش خاک مقدار فرسایش را در کدام نوع فرسایش تخمین می زند؟
الف ) ورقه ای و شیاری
ب ) ورقه ای و خندقی
ج ) خندقی و شیاری
د ) خندقی و لغزشی
.
.
جواب : گزینه
.
8 ) عامل اصلی فرسایش در بین شیارها (Interrills) ..... و در داخل شیارها (Rills) ..... است ؟
الف ) رواناب - قطرات باران
ب ) انرژی قطرات باران - رواناب
ج ) پوشش گیاهی - پوشش زمین
د ) پوشش زمین - پوشش گیاهی
.
.

جواب : گزینه
.
9 ) فرسایش خمیری شکل عمدتاً در مناطقی که .... به وجود می آید.
الف ) بارندگی شدید رخ دهد.
ب ) شخم و شیار در جهت شیب انجام شود.
ج ) لایه های زیرین خاک یخ زده اند.
د ) جنگل تراشی شده باشد.
.
.
جواب : گزینه
.
10 ) در Musle ( فرمول جهانی تعدیل شده):
الف ) نظیر Usle مقدار کل فرسایش را محاسبه می نماید.
ب ) مقدار فرسایش را در هر مکان و در هر زمان محاسبه می کند.
ج ) انرژی قطرات باران جایگزین رواناب شده و مقدار فرسایش را محاسبه می کند.
د ) انرژی رواناب جایگزین انرژی قطرات باران شده است و مقدار رسوب را محاسبه می کند.
.
.
جواب : گزینه
.
11 ) گیاهانی که با سطح خاک در تماس هستند ...... از یک آسمانه گیاهی بلند که سطح زمین آن لخت است فرسایش را کنترل می کنند.
الف )بیشتر
ب ) کمتر
ج ) در ابتدا بیشتر و سپس کمتر
د ) در ابتدا کمتر و سپس بیشتر
.
.

جواب : گزینه
.
12 ) برای مشاهده سوال شماره 12 روی لینک زیر کلیک کنید!!
http://elistiyen.googlepages.com/86-12.jpg
.
.
جواب :
.
13 ) عامل اصلی فرسایش در اراضی شیبدار کدام است؟
الف ) پوشش گیاهی
ب ) رواناب
ج )انرژی قطرات باران
د ) شخم در جهت شیب
.
.

جواب : گزینه
.
14 ) معادله جهانی فرسایش خاک برای تخمین فرسایش در کدام یک از نواحی ذیل کاربرد دارد؟
الف ) ناحیه های مزرعه ای است.
ب ) حوضه های بزرگ آبخیز
ج ) مناطقی که دارای فرسایش خندقی است.
د ) مناطق هزار درهّ ها
.
.
جواب : گزینه
.
15 ) چنانچه مقدار SDR حوزه آبخیزی 58/0 و مقدار فرسایش خاک این حوزه 30 تن در هکتار باشد، بار رسوب حوزه چند تن در هکتار است؟
الف ) 5/13
ب ) 4/17
ج ) 5/18
د ) 5/20
.
.
جواب : گزینه
.
16 ) در روش شماره منحنی رواناب هر چقدر منحنی به 100 نزدیک شود گروه های مختلف هیدرولوژیکی خاک به ....... نزدیک می شود.
الف ) A
ب ) B
ج ) C
د ) D
.
.

جواب : گزینه
.
17 ) حساس ترین زمان از نظر تولید فرسایش و رسوب در حوزه های آبخیز کشور کدام است؟
الف ) اوائل بهار
ب ) اواسط تابستان
ج ) اوائل پائیز
د ) اواسط زمستان
.
.
جواب : گزینه
.
18 ) اگر در یک حوزه آبخیز، مقدار بارندگی متوسط 250 میلی متر و ضریب روان آب 3/0 باشد،ارتفاع روان آب حاصله چند میلی متر است؟
الف ) 25
ب ) 50
ج ) 75
د ) 100
.
.
جواب : گزینه
.
19 ) فرسایش شاخه درختی در کدام یک از شرایط زیر بیشتر است؟
الف ) روی شیب های تند
ب ) روی شیب های متوسط
ج ) در نواحی دشتی
د ) روی شیب های کمتر از 10 درصد
.
.

جواب : گزینه
.
20 ) فرسایشی که در اثر عوامل شیمیایی به وجود می آید و باعث ایجاد حفره هایی در زمین می گردد عبارت است از :
الف ) Puddle erosion
ب ) seudokarst erosion
ج ) Pedestal erosion
د ) Torrent erosion
.
.

جواب : گزینه
.
21 ) در کدام یک از روش های محاسبه روان آب، فاکتور خاک در قالب گروه های هیدرولوژیکی بررسی می شود؟
الف ) روش منطقی
ب ) روش مستقیم
ج ) روش منحنی رواناب (CN)
د ) روش کوک
.
.
جواب : گزینه
.
22 ) جهت پیاده کردن یک سیستم بانکت بندی می بایستی عملیات را........
الف ) از بالای تپه شروع کرد.
ب ) از پائین تپه شروع کرد.
ج ) با توجه به شیب منطقه تعیین نمود.
د ) می توان از بالا یا از پائین تپه شروع کرد.
.
.
جواب : گزینه
.
23 ) کشت نواری مزرعه در مناطقی توصیه می شود که........
الف ) موقعیت طبیعی زمین کاملاً نامنظم باشد.
ب ) زمین فاقد شیب باشد.
ج ) زمین شیب یکنواخت داشته باشد.
د ) شیب زمین بیش از 25 درصد باشد.
.
.
جواب : گزینه
.
24 ) اگر در منطقه ای خطر لغزش زمین وجود داشته باشد احداث چه نوع تراس سکوئی پیشنهاد می شود؟
الف ) افقی
ب ) شیب دار
ج ) با شیب عکس
د ) تراس سکوئی معکوس
.
.

جواب : گزینه
.
25 ) مهمترین اقدام برای کنترل لغزش خاک در اراضی شیب دار:
الف ) احداث شیب قائم است.
ب ) چپربندی شیب است.
ج ) خشک نگه داشتن خاک است.
د ) احداث دیواره طولی محافظ است.
.
.

جواب : گزینه
.
26 ) مساحت حوزه آبخیزی 100 کیلو متر مربع است و طول آبراهه اصلی آبخیز 10 کیلو متر می باشد.
بر اساس ضریب هورتون شکل آبخیز به چه صورتی می باشد؟
الف ) بیضی
ب ) دایره
ج ) مستطیل
د ) مربع
.
.

جواب : گزینه
.
27 ) در حوزه ابخیزی که خاک آن سنگین بوده و در زیر کشت می باشد بارانی به شدت 20 میلی متر در ساعت برای مدت دو ساعت باریده است در صورتی که C = 0/4 باشد ارتفاع رواناب چند میلی متر است؟
الف ) 16/0
ب ) 6/1
ج ) 16
د ) 160
.
.
جواب : گزینه
.
28 ) دیواره سازی یا Revetment به منظور .........
الف ) جلوگیری از ایجاد جریانات طغیانی
ب ) جلوگیری از پیچ خوردگی و سینوسی شدن مسیر آب
ج ) کم کردن سرعت آب به منظور کاهش قدرت تخریبی آن
د ) حفظ کناره ها از تخریب و فرسایش با افزودن مقاومت آنها
.
.
جواب : گزینه
.
29 ) جهت رشد و نمو مناسب تاغ در مناطق کویری نیاز به ....... است.
الف ) خاک لومی عمیق
ب ) خاک شنی کم عمق
ج ) خاک لومی کم عمق
د ) خاک شنی عمیق
.
.

جواب : گزینه
.
30 ) در رابطه با نفوذپذیری خاک کدام گزینه صحیح است؟
الف ) هر چقدر نفوذپذیری لایه های پروفیل خاک کمتر شود فرسایش پذیری خاک کاهش می یابد.
ب ) هر چقدر نفوذپذیری لایه های پروفیل خاک کمتر شود فرسایش پذیری خاک افزایش می یابد.
ج ) فرسایش پذیری خاک فقط به نفوذپذیری لایه های سطحی بستگی دارد.
د ) فرسایش پذیری خاک اصلاً بستگی به نفوذپذیری خاک ندارد.
.
.

جواب : گزینه
.

کاربرد کود سبز در افزایش عملکرد محصولات


تعریف کود سبز
کود سبز شامل گیاهی است که آنرا قبل از کاشت محصول اصلی کشت کرده و بعد از مقداری رشد سبزینه آنرا به زمین بر می گردانند بدون اینکه از این گیاه محصولی برداشت کنند این گیاه می تواند شامل هر گیاهی باشد غیر از آنهایی که بخشهای خشبی دارند با اثر آللوپاتی بر روی گیاه محصول دار بعدی می گذارند. در اصل کود سبز یک تناوب است که محصول ندارد و برای بهبود و حاصلخیزی خاک و در صورت لگوم بودن تامین کل یا بخشی از ازت مورد استفاده محصول بعدی استفاده می شود به طوری که از نظر رطوبت با محصول اصلی در رقابت نباشد.
فواید کود سبز
کود سبز یک روش دیرینه کشاورزی است که استفاده از آن فواید زیادی را به همراه دارد. یک هکتار کود سبز معمولا بین 25 تا 50 تن شاخه ، برگ و انساج گیاهی تازه تولید می کند و این بقایا را وارد خاک می کند که خود حدوداً برابر با 10 تا 20 تن کود حیوانی بود که این مقادیر حدود 1 تا 2 تن هوموس به خاک بیافزاید.
یکی از مهمترین فواید کود سبز بهبود خواص فیزیکی خاک می باشد. بالا رفتن هوموس باعث تشکیل خاک دانه ها می شود و لوله های مویین خاک بیشتر شده و تهویه و نفوذپذیری خاک را افزایش می دهند. کود سبز از دو طریق بر میزان تلفات ناشی از آب شویی تاثیر می گذارد یکی از طریق انتقال آب از خاک به اتمسفر بر اثر تعرق ، و دیگری از طریق جذب عناصر غذایی از محلول خاک و جلوگیری از انتقال آن به زه آبها ، در صورتی که محصول دارای سایه انداز گسترده باشد و سطح خاک را به طور کامل بپوشاند ، تعرق مکانیزم اصلی اتلاف رطوبت خاک خواهد بود. اتلاف رطوبت خاک از راه تعرق موجب کاهش نفوذ آب به پایینتر از محدوده ریشه شده و در نتیجه میزان تلفات ناشی از آب شویی را کاهش می دهد.
از برخورد مستقیم قطرات باران با خاک جلوگیری کرده و مانع از دیس پرس خاک توسط قطرات باران می شوند و همچنین از طریق بهبود خاک دانه ها نیز باعث جلوگیری و مقاومت خاک در برابر دیس پرس می شوند این گیاهان از فرسایش بادی نیز به وسیله پوششی که در روی خاک دارند جلوگیری کرده و همچنین به وسیله این مانع از تشکیل رواناب شده و آب جذب شده توسط خاک را افزایش می دهند. بقولات به خاطر رشد ریشه ای زیادی که دارند می توانند مواد غذایی شسته شده که عمدتا کلسیم و ازت است را که در لایه های پایین تر خاک هستند جذب کرده در خود نگهداری کنند و بعد از برگرداندن آنها به خاک آنها در لایه های سطحی رها می سازند و آنها را مجدداٌ به جریان می اندازند و در نتیجه بر قابلیت دسترسی و استفاده از این عناصر توسط محصولات بعدی تاثیر می گذارند. موردی دیگر از فواید کود سبز در زمینهای است که به خاطر کمبود اکسیژن خاک مشکل دنیتریفیکاسیون دارند.وجود شرایط بی هوازی در خاک ، که لازمه انجام فرآیند دنیتریفیکاسیون است ، می توان ناشی از رطوبت زیادی خاک باشد ؛ زیرا چنین وضعیتی مانع ورود اکسیژن به خاک می شود . البته ، میزان رطوبتی که خاک دریافت می نماید بستگی به شرایط اقلیمی منطقه دارد. شیب زمین ، پوشش گیاهی ، و بافت و ساختمان خاک نیز از جمله عوامل موثر بر میزان رطوبت خاک بوده و از این رو می توان انجام دنیتریفیکاسیون در آن را تحت تاثیر قرار می دهند. استفاده از کود سبز با بهبود ساختمان خاک و ایجاد تهویه مناسب می تواند تاثیر مثبتی بر زهکش خاک داشته باشد و با تاثیر مطلوب بر ساختمان خاک ظرفیت اکسیژن پذیری آن را افزایش داده و همچنین با تعریق مقداری از آب را به صورت بخار از زمین خارج کرده و از این رو موجب کاهش میزان دنیتریفیکاسیون می شوند.
یکی دیگر از فواید کود سبز افزایش ازت خاک است البته این در موردی صادق است که گیاه مورد استفاده لگوم باشد . نیتروژن برای هر گیاه لازم است تا بتواند رشد کند. سالانه 110 میلیون تن ازت برای تولید غذا در جهان استفاده می شود ولی تنها قسمت کمی از این مقدار توسط کودهای شیمیایی جایگزین می شود. لگوم ها تقریبا تنها گیاهانی هستند که می توانند مشکل ازت را با توجه منبع نامحدود ازت که همان جو است رفع کنند . در صورت در تناوب قرار ندادن این گیاهان با غیر لگوم ها مجبور به جایگزین کردن ازت خاک توسط کود شیمیایی هستیم که منبعی محدود و تولید آن به انرژی زیادی نیاز دارد که مشکلات زیست محیطی زیادی به دنبال دارد.
در حقیقت کودهای سبز چه لگوم و چه غیر لگوم باشند مانند یک گاو صندوق عمل می کنند که مواد غذایی را در زمانی که گیاه محصول در زمین نیست در خود نگهداری کرده و آنرا بعدا در اختیار گیاه محصول قرار می دهند.
آیش تابستانه باعث کاهش مواد آلی خاک می شود چون مواد آلی در این مدت به راحتی و به سرعت تجزیه می شوند. آیش تابستانه برای خاکهای غنی از مواد آلی می تواند روش خوبی باشد زیرا با تجزیه مواد آلی و فراهم شدن مواد غذایی مورد نیاز گیاه زمین حاصلخیزی خوبی پیدا می کند. آیش تابستانه روش خوبی برای کاهش جمعیت علفهای هرز است و همچنین روش خوبی برای در معرض قراردادن خاک در برابر انواع فرسایش ها. ولی کود های سبز لگوم نه تنها مواد آلی را افزایش می دهند و ساختمان خاک را بهبود می بخشند و علفهای هرز آنرا کاهش می دهند باعث حفاظت خاک در برابر فرسایش نیز می شوند و تنها مشکل آنها کاهش رطوبت خاک است . بنابراین کود سبز می تواند با در تناوب قرار گرفتن خاک را در مدتی از سال که در آیش است بپوشاند . در خاکهایی که از لحاظ رطوبت در محدودیت هستند باید توجه داشت که کود سبز می تواند باعث کاهش رطوبت شود. و کاهش رطوبت نیز باعث کاهش عملکرد می شود ولی در مناطقی که بارندگی در حد متوسط و حتی مقداری کمتر هم وجود دارد می توان از کود سبز استفاده کرد. در یک پژوهش آیش تابستانه را با کود سبز مقایسه کردند و مشاهده کردند که بعد از پایان دوره مقدار آب داخل خاک به ترتیب 47 و 31 میلی لیتر بود ولی عملکرد دانه گندم به ترتیب 7 تا 5/7 تن در هکتار بود این آزمایش نشان می دهد اگر تا حدودی از رطوبت کاسته می شده ولی کود سبز در این شرایط نیز باعث بهبود عملکرد می شود .
البته در خاکهایی که غنی از مواد آلی هستند نیز کود سبز می تواند مفید باشد از این جهت که این خاکها بیشتر در مناطق پر باران وجود دارند و از لحاظ بارندگی وضعیت مناسبی دارند همچنین در این مناطق هوا نسبتا گرم است . این گرما باعث افزایش تبخیر از سطح خاک شده و یک لایه خشک را در سطح خاک ایجاد می کند که این لایه در بارندگی بعدی به شدت در معرض دیس پرس قرار می گیرد و متلاشی می شود و باعث بسته شدن لوله های مویین خاک شده و از تهویه و نفوذپذیری می کاهد و رواناب را گسترش می دهد که خود مشکلات زیادی به دنبال دارد از این رو کود سبز با پوشش قرار دادن خاک از این مشکل جلوگیری می کند و همچنین چون مقدار بارندگی زیاد است ، برای محصول بعدی کمبود ایجاد نمی کند.
با توجه به این موارد لگوم ها می توانند جز بهترین کود های سبز قرار گیرند زیرا جدا از این موارد ازت را نیز به خاک می افزایند که خود عاملی مهمی در بالا رفتن عملکرد می شود بر اساس آزمایش در آلمان باقلای سفید عملکرد غله را تا 5/1 تن در هکتار و شبدر قرمز تا یک تن در هکتار افزایش داد. البته مقدار نیتروژن تثبیت شده توسط این گیاهان بستگی به رقم و گونه مورد استفاده، مقدار و نوع باکتری های همزیست آنها، و وضعیت حاصلخیزی خاک و شرایط اقلیمی دارد.
روش استفاده از کود سبز
روش کاشت

در هر زمان قبل از زمستان که شرایط برای رشد مناسب باشد می توان آنرا کشت کرد تقربیا تا اواسط پاییز. روش کاشت از این قرار است که می توان زمین را در لایه سطحی به وسیله کلتیواتور یا یک دیسک آماده کرد و مقدار بذر را بسته به نوع کود سبز در سطح زمین پاشید و آنرا لایه سبکی خاک داد تقریبا مثل کشت علوفه . البته در زمین هایی که برای با اول است که در آنها کود سبز استفاده می شود یا به عبارتی فعالیت های ارگانیک درآن صورت نگرفته به طور یقین جمعیت میکروبی خاک مخصوصا ریزوبیومها و عوامل تجزیه کننده مواد آلی کم است بنابراین پیشنهاد می شود در این شرایط باکتری های مذکور را هنگام کشت کود سبز به زمین اضافه کنید.
بعد از گذشت 4 هفته از کشت ، گیاه به صورت گیاه چه ای درآمده قبل از تشکیل اولین گل باید آنرا به زمین برگردانیم زیرا در این مرحله گیاهان ترد و ضعیف هستند و بافتهای آنها به راحتی تجزیه می شود کود سبز به مدت زمان 1 تا 4 هفته بسته به نوع آن تا 6 هفته برای تجزیه شدن زمان لازم دارد که هر چه بیشتر باشد سرعت تجزیه نیز بیشتر می شود. عمق شخم برای برگرداندن کود سبز به زمین در خاکهای سنگین 15 تا 20 سانتی متر و در خاکهای سبک بین 25 تا 35 سانتی متر است. بهترین زمان برای برگرداندن کود سبز به زمین زمانی است که تثبیت ازت و رشد گیاه در پیشینه و تخلیه آب زمین توسط گیاه در کمترین وضعیت باشد و همچنین با توجه به شرایط محیطی و رطوبت و دمای خاک زمان کافی برای تجزیه آن تا قبل از کشت بعدی وجود داشته باشد . اگر گیاه کود سبز مستتر شود مقدار بیشتری مواد آلی و نیتروژن را به خاک می دهد ولی دوره های رها سازی آن بیشتر طول می کشد ولی گیاهان جوانتر و دارای ساقه نازکتر می توانند زودتر تجزیه شوند ولی در عوض ازت کمتری را تثبیت می کنند. لازم به ذکر است که اگر کود سبز در شرایط آب کشت می شود باید آنرا به نحوی آبیاری کنیم که تنش خشکی متعادلی در اوایل رشد داشته باشد تا وادار به ریشه دهی بیشتر شود و در نتیجه از این روش می توانیم جهت بالا بردن جمعیت ریزوبیوم ها استفاده کنیم. البته نباید طوری باشد که رشد سبزینه ای را مختل کند یا باعث اختلال در کار ریزوبیوم ها شود.


- شهرام ایرانی پور ، کارشناس ارشد زراعت
- محمد صالحی ، کارشناس ارشد اصلاح نباتات
- رحیم اکبری ، کارشناس ارشد زراعت
- فیروز باقر زاده ، مدیر جهاد کشاورزی میانه
منبع : فصلنامه نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی – سال چهارم – شماره پانزدهم – بهار 1386

دانشمند برگزیده آکادمی علوم جهان سوم


دکتر محمد جعفر ملکوتی ، متولد 1326 مدارک لیسانس و فوق لیسانس و دکترای خود را به ترتیب از دانشگاههای شهید چمران اهواز ( 1349 ) ، دانشگاه تهران ( 1353) و نبراسکای آمریکا ( 1356 ) با درجه عالی دریافت کردند. ایشان تا سال 1362 در دانشکده کشاورزی زنجان و از سال 1362 تاکنون در دانشگاه ترتیب مدرس تهران مشغول به تدریس و تحقیق می باشد.در سال 1375 استاد ممتاز کشور شدند و از سال 1375 با حفظ سمت ، سرپرست موسسه تحقیقات خاک و آب و مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امر تولید و مصرف بهینه کودها می باشد. وی در سال 1376 با عنایت به صرفه جویی بیش از 100 میلیون دلاری از محل کاهش مصرف کودهای فسفاته و طرح ضرورت همگانی کردن مصرف بهینه کود، موفق به دریافت نشان لیاقت درجه سه در کار تولید از رییس جمهور محترم گردید. وی مصرف سولفات فسفری را در محصولات کشاورزی و انسان همگانی نمود و ثابت کرد که در محصولات کشاورزی و در نهایت دام و انسان در کشور غلظت روی ( ZN ) بسیار پایین می باشد.
در سال 1379 به لحاظ ارایه روش علمی برای پایین آوردن نسبت مولی اسید فیتیک به روی ( pa/zn ) در گندم و ضرورت همگانی کردن مصرف نان سبوس دار غنی شده ، موفق به دریافت جایزه رتبه اول در رشته تغذیه و بهداشت از ششمین جشنواره تحقیقات پزشکی رازی شد و در سال 1381 بنا به پیشنهاد دبیر کل خانه کشاورز، لوح یادبود برای همگانی کردن مصرف بهینه کودها مخصوصا ریز مغذی ها که نقش بسیار موثری در افزایش عملکرد ، بهبود کیفیت و غنی سازی محصولات کشاورزی دارند، را از رییس جمهور محترم دریافت نمود. در سالهای 1382 و 1383 بنا به درخواست سازمان خوار و بار و کشاورزی جهانی ( FAO ) دو گزارش کامل در مورد نقش روی ( ZN ) در افزایش تولیدات کشاورزی و ارتقای سطح سلامت دام و انسان و وضعیت مصرف کود در کشور تهیه و ارایه نمودند. ایشان همچنین در سال 1383، به عنوان اولین دانشمند ایرانی موفق به دریافت جایزه در شاخه علوم کشاورزی از آکادمی علوم جهان سوم ( TWAS ) گردید . در بهمن ماه 1383 موفق به اخذ جایزه از هجدهمین جشنواره بین المللی خوارزمی به خاطر اثبات کمبود مغذیها به ویژه روی ( ZN ) در خاک ، محصولات کشاورزی ، دام و انسان از رییس جمهور محترم و نیز در سال 1384 برنده جایزه جهانی SOPIB از هیات مدیره جهانی سولفات پتاسیم ( اتحادیه بین المللی کود – TFI ) در کانادا به خاطر اصلاح نسبی فرمول کودی کشور شد.
دکتر ملکوتی تاکنون استاد راهنمای 90 پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری در رشته های مختلف کشاورزی به ویژه حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاهی بود، و بیش از 1000 عنوان مقاله علمی در مجلات داخلی ، خارجی کنفرانس های بین المللی – داخلی ، کتاب و نشریه فنی ( تحقیق ترویج ) به چاپ رسانده است

سوالات فرسایش خاک سال 1383


1 ) سرعت حد یک قطره باران به قطر 4.5 میلیمتر از ارتفاع 9 متر چند کیلومتر در ساعت است؟
الف ) 5/4
ب ) 9
ج ) 4/32
د ) 40
.
.
جواب : گزینه
.
2 ) برای طراحی تاسیسات مهندسی حفاظت آب و خاک معمولا از کل رواناب یک حوزه آبخیز جزء .... مورد توجه قرار می گیرد.
الف ) جریان پایه
ب ) جریان زیر سطحی
ج ) جریان پایه و جریان سطحی
د ) جریان سطحی و جریان زیر سطحی یا قشری
.
.

جواب : گزینه
.
3 ) فرسایش هزار دره یا بدلند بیشتر در کدام سازندها اتفاق می افتد؟
الف ) آسماری
ب ) آهکی
ج ) مارنی و گچی و نمکی
د )کنگلومرائی
.
.

جواب : گزینه
.
4 ) با افزایش مقدار بارندگی موثر تا 300 میلیمتر، میزان فرسایش آبی افزایش می یابد، زیرا .....
الف ) انرژی فرساینده بارانها زیادتر می گردد.
ب ) هنوز قدرت فرساینده باران بیش از قدرت حفاظتی گیاه است.
ج ) تا این حد از این بارندگی موثر، تراکم پوشش گیاهی خوب است.
د ) میزان و شدت بارندگیهای فرساینده ابتدا کاهش و سپس افزایش یافته است.
.
.
جواب : گزینه
.
5 ) تراس های با شیب پشت تند (Steep backslope terraces) معمولا در کــدام شیب ها ساخته می شود؟
الف )کمتر از 6 درصد
ب ) 12 - 6%
ج ) 18 - 12%
د ) بیش از 18 درصد
.
.

جواب : گزینه
.
6 ) در صورتیکه فاکتور شکل چهار حوزه آبخیز A – 0.9 ، B – 0.5 ، C – 0.3 ، D – 0.6 ، باشد، کدام حوزه بیشترین تمایل به
ایجاد جریانات طغیانی دارد؟
الف ) A
ب ) B
ج ) C
د ) D
.
.

جواب : گزینه
.
7 ) مهمترین اقدام برای کنترل لغزش خاک کدام است؟
الف ) احداث شیب قائم
ب ) احداث دیواره طولی محافظ
ج ) چپربندی شیب
د ) خشک نگه داشتن خاک
.
.
جواب : گزینه
.
8 ) مقدار K در کدام یک از خاکهای زیر بیشتر است؟
الف ) Clay loam
ب ) Loam
ج ) Sandy loam
د ) Silt loam
.
.
جواب : گزینه
.
9 ) فرسایش پاسنگی یا ستونی عبارت است از :
الف ) فرسایشی است که در آن خاک زیر سنگها و ریشه گیاهان باقی مانده و پاسنگهای منفردی را بوجود می آورند.
ب ) فرسایشی است که در آن ستونها در اثر حضور تونلها ظاهر می شود.
ج ) غرسایشی است که در آن اثر شستشوی مواد سنگی به صورت منفذدار دیده می شوند.
د ) فرسایشی است که در آن بعلت مقاومت ذرات خاک بدون محافظ در اثر برخورد با قطرات باران متلاشی نمی شوند.
.
.
جواب : گزینه
.
10 ) در سالهای اخیر شاهد وقوع پدیده زیاد رانش زمین در کشور بوده ایم، عامل اصلی رانش زمین کدام است؟
الف ) جاده سازی
ب ) بهره برداری از معادن
ج ) فرسایش پاسنگی
د ) جنگلتراشی و از بین بردن پوشش گیاهی
.
.

جواب : گزینه
.
11 ) در مقایسه دو فرسایش شیاری و بین شیاری عامل اصلی فرسایش به ترتیب .... است.
الف ) روان آب و قطرات باران
ب ) قطرات باران و روان آب
ج ) روان آب و فرسایش ورقه ای
د ) فرسایش ورقه ای و روان آب
.
.

جواب : گزینه
.
12 ) رابطه بین ارتفاع از سطح زمین و سرعت باد یک رابطه ...است که با افزایش از سطح زمین سرعت باد ... می یابد
الف ) خطی - افزایش
ب ) نمایی - افزایش
ج ) نمایی - کاهش
د ) خطی - کاهش
.
.
جواب : گزینه
.
13 ) مهمترین نوع فرسایش در کاهش حاصلخیزی خاک اراضی زراعی چه نوع فرسایشی است؟
الف ) پاسنگی
ب ) خندقی
ج ) ورقه ای یا سفره ای
د ) شیاری
.
.

جواب : گزینه
.
14 ) ضریب گراولیوس یا ضریب گردی عبارتست از:
الف ) نسبت محیط دایره ای که مساحت آن برابر مساحت حوزه باشد به نسبت محیط حوزه.
ب ) نسبت محیط حوزه به محیط دایره ای که مساحت آن برابر مساحت حوزه باشد.
ج ) مساحت حوزه آبخیز به طول آبخیز.
د ) مساحت حوزه آبخیز به مجذور طول آبخیز.
.
.

جواب : گزینه
.
15 ) در صورتیکه شماره منحنی روان آب CN = 100 باشد مقدار امکان بالقوه خاک جهت نگهداری آب (S) برابر است با:
الف ) بینهایت
ب ) صفر
ج ) 10
د ) 100
.
.

جواب : گزینه
.
16 ) در صورتیکه شدیدترین بارندگی مورد انتظار در منطقه ای 60 میلیمتر در دقیقه باشد و مساحت بین دو بانکت 10000 متر مربع باشد مقدار حداکثر دبی ایجاد شده بین دو بانکت چند متر مکعب بر ثانیه است؟
الف ) 1000/1
ب ) 100
ج ) 10
د ) 1
.
.
جواب : گزینه
.
17 ) در صورتیکه در حوزه ای بارانی با شدت 15 میلیمتر در ساعت به مدت دو ساعت ببارد ارتفاع روان آب برابر است با .......( ضریب روان آب 0.4 می باشد)
الف ) 12 سانتیمتر
ب ) 12 میلیمتر
ج ) 30 میلیمتر
د ) 30 سانتیمتر
.
.

جواب : گزینه
.
18 ) در مدل PSIAC محاسبه رسوب کدام یک از فاکتورها دارای نمره منفی بوده است؟
الف ) نوع استفاده - پوشش زمین
ب ) توپوگرافی - خاک
ج ) فرسایش اراضی بالادست - آب و هوا
د ) روان آب - زمین شناسی
.
.

جواب : گزینه
.
19 ) در MUSLE (فرمول جهانی تعدیل شده) ..... را محاسبه می کند>
الف ) نظیر USLE مقدار فرسایش کل
ب ) انرژی قطرات باران جایگزین انرژِی روان آب شده است و مقدار فرسایش
ج ) مقدار فرسایش را در هر مکان و در هر زمان
د ) انرژی روان آب جایگزین انرژی قطرات باران شده است و مقدار رسوب
.
.
جواب : گزینه
.
20 ) فرسایش در شیب کمپلکس نسبت به شیب نرمال چگونه است؟
الف ) کمتر
ب ) برابر
ج ) بیشتر
د ) با توجه به نوع خاک فرق می کند
.
.

جواب : گزینه
.
21 ) کدام یک از اقدامات ذیل مبارزه مستقیم با فرسایش خاک نمی باشد؟
الف ) بانکت بندی
ب ) تراس بندی
ج ) احداث سدهای خشگه چین
د ) استفاده از زمین بر حسب قابلیت و استعداد آنها
.
.

جواب : گزینه
.
22 ) کدام یک از فاکتورهای ذیل بر روی ضریب فرسایش پذیری خاک (K)تأثیری ندارد؟
الف ) بافت خاک
ب ) نفوذپذیری
ج ) ساختمان خاک
د ) شیب زمین
.
.

جواب : گزینه
.
23 ) بین سرعت مواد جامد و غلظت مواد جامد در رودخانه ها.....
الف ) رابطه خاصی وجود ندارد
ب ) یک رابطه مستقیم است که با افزایش سرعت افزایش غلظت مواد خواهیم داشت.
ج ) یک رابطه معکوس است که با افزایش سرعت کاهش غلظت مواد خواهیم داشت.
د ) تا سرعت خاصی ( سرعت حد ) رابطه مستقیم است ولی بعد از آن رابطه معکوس می شود.
.
.

جواب : گزینه
.
24 ) کدام یک از عوامل ذیل تأثیر در فرسایش قابل قبول ندارد؟
الف ) عمق خاک
ب ) نوع لایه محدود کننده
ج ) سازند زمین شناسی منطقه
د ) مدیریت زراعی
.
.
جواب : گزینه
.
25 ) ضریب KE>1 یعنی کل انرژی .... باران هائی که در شدتهای بیش از ....در ساعت می بارد.
الف ) جنبشی - 2.5 سانتیمتر
ب ) پتانسیل - 2.5 سانتیمتر
ج ) جنبشی - 10 میلیمتر
د ) جنبشی - 30 میلیمتر
.
.

جواب : گزینه
.
26 ) در یک بارش، قـطر قطرات بــاران معمولا تا چه شدتی بر حسب میلیمتر در ساعت افـزایش می یابد؟
الف ) 250
ب ) 200
ج ) 80
د ) 150
.
.
جواب : گزینه
.
27 ) در حوزه آبخیزی به مساحت 9 کیلومتر مربع در اثر یک بارندگی با شدت 1.5 سانتیمتر در ساعت حداکثر دبی معادل 30 متر مکعب بر ثانیه از انتهای حوزه خارج می شود. ضریب روان آب برابر است با:
الف ) 0.2
ب ) 0.4
ج )0.6
د ) 0.8
.
.
جواب : گزینه
.
28 ) ضریب روان آب در کدام نوع خاک کمتر است؟
الف ) شنی
ب ) رسی
ج ) لوم رس سیلتی
د ) لومی
.
.
جواب : گزینه
.
29 ) تراسهای پایه پهن (Broad-base terraces) در کدام یک از شیب های زیر ساخته می شوند؟
الف ) 12 - 6%
ب ) 18 - 12%
ج ) 25 - 18%
د ) بیشتر از 25%
.
.
جواب : گزینه
.
30 ) در فرمول Q = CIA/360 برای تعیین C از کدام یک از عوامل زیر استفاده می شود؟
الف ) حداکثر بارندگی
ب ) پوشش نباتی، خاک، توپوگرافی
ج ) مدت بارندگی
د ) شدت بارندگی در زمان تجمع
.
.

جواب : گزینه
.

سوالات فرسایش خاک سال 1382


1 ) برای مشاهده سوال شماره 1 روی لینک زیر کلیک کنید!!
http://elistiyen.googlepages.com/1382-1.jpg
.
.
جواب:
.
2 ) در حوزه های آبخیز بدون آمار هیدرولوژی بهترین روش محاسبه شدت و عمق رواناب کدام است؟
الف ) Rational
ب ) Cook's
ج ) PSIAC
د ) Curve number
.
.

جواب : گزینه
.
3 ) برای کنترل آبراهه ای به طول 300 متر که شیب آن 9 درصد و شیب حد آن 3 درصد است چند بند به ارتفاع 2 متر لازم است.
الف ) 9
ب ) 11
ج ) 16
د ) 24
.
.
جواب :گزینه
.
4 ) کشت کنتوری در چه مناطقی بیشتر توصیه می شود؟
الف ) شیب کم، بارندگی زیاد
ب ) شیب کم، نفوذپذیری کم
ج ) شیب کم، نفوذپذیری زیاد
د ) شیب زیاد، بارندگی کم
.
.

جواب : گزینه
.
5 ) هرچه ارتفاع بند بیشتر باشد تعداد بندهای مورد نیاز..... و فواصل بندها....... خواهد بود.
الف ) بیشتر، بیشتر
ب ) بیشتر، کمتر
ج ) کمتر، بیشتر
د ) کمتر، کمتر
.
.
جواب : گزینه
.
6 ) در زمین های با شیب خیلی زیاد( بیشتر از 60 درصد) کدام عملیات حفاظتی پیشنهاد می شود؟
الف ) بانکتهای کشت غلات
ب ) کشت روی خطوط تراز
ج ) تراسهای مانگوم
د ) بانکتهای V شکل
.
.
جواب : گزینه
.
7 )کدام یک از فاکتورهای مورد بررسی در معادله جهانی فرسایش خاک (USLE) تحت تأثیر مدیریت انسان تغییر نمی کند؟
الف ) مقدار شیب (s)
ب ) طول شیب (L)
ج ) فاکتور مدیریت زراعی
د ) فرسایندگی باران (R)
.
.
جواب : گزینه
.
8 ) در حوزه آبخیزی به مساحت 18 کیلومتر مربع در اثر یک بارندگی با شدت 1.5 سانتیمتر بر ساعت حداکثر دبی معادل 30 متر مکعب بر ثانیه از انتهای حوزه خارج می شود. ضریب رواناب برابر است با:
الف ) 0.25
ب ) 0.4
ج ) 0.58
د ) 0.8
.
.
جواب : گزینه
.
9 ) اگر تخریب مخصوص متوسط یک حوزه آبخیز 15 تن در هکتار در سال باشد طی 100 سال چه عمقی از خـــاک به طور متوسط در این حـــوزه از دست خواهد رفت؟ ( جرم مخصوص ظاهری 1.5 گرم بر سانتیمتر مگعب می باشد )
الف ) 8 سانتیمتر
ب ) 10سانتیمتر
ج ) 12 سانتیمتر
د ) 14 سانتیمتر
.
.
جوابی : گزینه
.
10 ) ضریب KE>1 یعنی کل انرژی .... باران هایی که در شدت های بــیش از ...... در ساعت می بارد.
الف ) پتانسیل ، 2.5سانتیمتر
ب ) جنبشی، 1 میلیمتر
ج ) جنبشی، 2.5 سانتیمتر
د ) جنبشی، 45 میلیمتر
.
.
جواب : گزینه
.
11 ) اثر شیب در افزایش فرسایش آبی در کدامیک از خاکهای زیر بیشتر می باشد؟
الف ) خاک های بافت ریز
ب ) خاک های شنی
ج ) خاک های شنی با 10% سنگ ریزه
د ) خاک های شنی با سنگ ریزه خیلی زیاد
.
.
جواب : گزینه
.
12 )برای مشاهده سوال شماره 12 روی لینک زیر کلیک کنید!!
http://elistiyen.googlepages.com/1382-12.jpg
.
.
جواب :
.
13 ) جهت رشد و نمو مناسب تاغ نیاز به ..........
الف ) خاک رسی عمیق دارد
ب ) خاک شنی کم عمق دارد
ج ) خاک شنی عمیق دارد
د ) خاک لومی عمیق دارد
.
.
جواب : گزینه
.
14 ) فرسایش پاسنگی نشانه خوبی از میزان خاک از دست رفته در اثر ..........است
الف ) فرسایش بارانی
ب ) فرسایش خندقی
ج ) فرسایش شیاری
د ) فرسایش کناره ای
.
.

جواب : گزینه
.
15 ) در کدام مورد فرسایش پذیری خاک افزایش می یابد؟
الف ) افزایش درصد سیلت خاک
ب ) افزایش درصد رس خاک
ج ) افزایش مواد آلی خاک
د ) افزایش نفوذپذیری خاک
.
.

جواب : گزینه
.
16 ) در معادله جهانی فرسایش خـــاک، میزان فرسایش خاک پیش بینی شده در چه نوع از فرسایش ها انجام می گیرد؟
الف ) فرسایش سطحی و خندقی
ب ) فرسایش بین شیاری و خندقی
ج ) فرسایش سطحی و شیاری
د ) فرسایش سطحی، بین شیاری و خندقی
.
.

جواب : گزینه
.
17 ) در برآورد کمی فرسایش خاک و تولید رسوب در حــوضه های بـزرگ ایـران از کـدام روش استفاده می شود؟
الف ) FAO
ب ) PSIAC
ج ) RUSLE
د ) USLE
.
.
جواب : گزینه
.
18 ) اگر در حوزه ای به وسعت 500 کیلومتر مربع، دبی متوسط روان آب 2 متر مکعب در ثانیه و متوسط بارندگی سالیانه 500 میلیمتر باشد ضریب روان آب چقدر است؟
الف ) 0.21
ب ) 0.25
ج ) 0.29
د ) 0.32
.
.
جواب : گزینه
.
19 ) اگر ارتفاع بند 2.5 متر و فاصله بین بندها 62.5 متر و شیب گالی 6 درصد باشد، شیب حد چند درصد است؟
الف ) 0.02
ب ) 0.04
ج ) 2
د ) 4
.
.
جواب : گزینه
.
20 ) تراس سکویی با دیواره مایل در خاک های ...... و شیب ........ اخداث می شوند.
الف ) مقاوم، کم
ب ) مقاوم، زیاد
ج ) غیرمقاوم، زیاد
د ) غیرمقاوم، کم
.
.

جواب : گزینه
.
21 ) در کنترل فرسایش کدام یک از عوارض زیر بیشترین اثر را دارد؟
الف ) ارتفاع پوشش گیاهی
ب ) مرحله رشد پوشش گیاهی
ج ) نوع پوشش گیاهی
د ) تراکم پوشش گیاهی
.
.

جواب : گزینه
.
22 ) شاخص EI30 بیانگر کدام مورد زیر است؟
الف ) توانایی هر باران در جداسازی ذرات خاک و انتقال آن
ب ) اثر اندازه قطرات و توزیع بارندگی
ج ) توزیع بارندگی در یک حوزه
د ) اثر اندازه قطرات باران
.
.
جواب : گزینه
.
23 ) ارزش مدل های محاسبه تلفات خاک چگونه تعیین می شود؟
الف ) اندازه گیری داده های مربوط به فرسایش در آزمایشگاه
ب ) از طریق استفاده از آمار ایستگاه های اندازه گیری آب
ج ) ارزش هر مدل بسته به این است که تا چه اندازه بتواند هدفهای مورد نظر را تامین کند
د ) مقایسه نتیجه حاصل از اندازه گیری واقعی تلفات خاک و مقداری که مدل پیش بینی می کند تعیین می شود.
.
.
جواب : گزینه
.
24 ) خاکهای با فرسایش پذیری زیاد چه نوع خاک هایی هستند؟
الف ) خاکهایی که دارای بافت رسی هستند
ب ) خاکهایی که دارای سنگریزه زیادی هستند
ج ) خاکهایی که دارای بافت رسی سیلتی، رسی شنی و رسی هستند
د ) خاکهایی که دارای مقدار زیادی ماسه ریز یا سیلت بوده و چسبندگی آنها کم است
.
.
جواب : گزینه
.
25 ) اگر حد مجاز فرسایش خاک 8 تن در هکتار در سال باشد ضریب اقدامات حفاظتی برای جلوگیری از فرسایش در شرایطی که قدرت فرسایندگی باران 550 و ضریب فرسایش پذیری خاک 0.35 و فاکتور توپوگرافی 1.32 و فاکتور مدیریت زراعی برابر 0.1 باشد چقدر خواهد بود؟
الف ) 0.244
ب ) 0.31
ج ) 1.327
د ) 2.44
.
.

جواب : گزینه
.
26 ) تپه های شنی برخان در جهت بادغالب دارای شیب ........ و در خلاف جهت باد غالب دارای شیب ...... است.
الف ) صفر، تند
ب ) تند، صفر
ج ) تند، ملایم
د ) ملایم، تند
.
.

جواب : گزینه
.
27 ) تراسهای پایه پهن یا تراس مانگوم بیشتر در چه شیب هایی توصیه می شود؟
الف ) 12 تا 20 درصد
ب ) 12 تا 15 درصد
ج ) 6 تا 12 درصد
د ) کمتر از 6 درصد
.
.
جواب : گزینه
.
28 ) در حوزه ای بوسعت 20000 هکتار متوسط بارندگی 450 میلیمتر و حجم روان آب خارج شده 40 میلیون متر مکعب ضریب روان اب برابر است با....
الف ) 0.2
ب ) 0.44
ج ) 0.6
د ) 0.8
.
.

جواب : گزینه
.
29 ) بی ثبات ترین قسمت گالی ......... است.
الف ) انتهای گالی
ب ) حوزه آبخیز گالی
ج ) کناره های گالی
د ) دهانه گالی
.
.

جواب : گزینه
.
30 ) گیاهانی که با سطح خاک در تماس هستند .......... از یک آسمانه گیاهی بلند که سطح زمین آن لخت است فرسایش را کنترل می کنند.
الف ) بیشتر
ب ) برابر
ج ) کمتر
د ) در ابتدا کمتر و سپس بیشتر
.
.
جواب : گزینه
.